Nie jest tajemnicą, że Polacy coraz częściej płacą bezgotówkowo. Jest to wygodne i bezpieczne. Pozwala też zaoszczędzić czas, ponieważ zbliżenie karty do czytnika, nawet wliczając autoryzację, jest szybsze niż płatność gotówką. Jednak płatności bezgotówkowe realizują nie tylko osoby fizyczne, ale także i przedsiębiorcy, którzy w ten sposób mogą rozliczać się za produkty czy usługi. Mogą, a często muszą, ponieważ limit płatności gotówką jest dość niski, a jeszcze niższy będzie od początku 2023 roku. Sprawdzamy, ile wynosi limit płatności gotówkowych i co grozi za nieprzestrzeganie przepisów w tym obszarze.
Czym są płatności gotówkowe?
Limit płatności gotówką jest coraz niższy i wydaje się, że świat idzie w kierunku wyeliminowania jej z obrotu. Wprawdzie pewne banki centralne opowiadają się za konsumentami realizującymi transakcje gotówkowe, aczkolwiek ich liczba szybko spada. W Polsce również widoczny jest trend odchodzenia od gotówki, czego najlepszym dowodem jest powołanie Fundacji Polski Bezgotówkowej. Do jej zadań należą m.in.:
- upowszechnianie i promocja obrotu bezgotówkowego wśród obywateli;
- rozbudowa i poszerzanie sieci akceptantów elektronicznych instrumentów płatniczych.
Jednak z samymi transakcjami gotówkowymi, przynajmniej jeżeli wziąć pod uwagę liczby, wcale nie jest najgorzej. Jak wskazuje raport opublikowany w grudniu 2020 roku przez Europejski Bank Centralny (EBC), w Polsce blisko połowa transakcji jest zawierana w gotówce (49 proc.). Nieco lepiej wygląda to w Czechach, na Słowacji, we Włoszech czy w Hiszpanii, a znacząco – w Niemczech. Z drugiej strony są m.in. kraje Skandynawskie, gdzie udział gotówki w obrocie już 2 lata temu nie przekraczał 20 proc. Wyjaśnijmy tutaj, że przez transakcje gotówkowe należy rozumieć następujące sposoby zapłaty:
- płatność gotówkowa w sklepie,
- wpłata gotówki w oddziale banku na wskazany rachunek bankowy,
- przekaz pocztowy.
Oczywiście od 2020 roku wiele się zmieniło i udział transakcji bezgotówkowych na pewno urósł. Z drugiej strony należy pamiętać, że jest to badanie uwzględniające wszystkie transakcje, również te za najtańsze zakupy w sklepach.
Natomiast niepodważalnym faktem jest to, że w poszczególnych krajach Unii Europejskiej limit płatności gotówką jest coraz niższy. Wprowadza się je w obawie o pranie brudnych pieniędzy. W zasadzie stawia się tylko jedną tezę: im większy udział gotówki, tym wyższy wskaźnik korupcji.
Czym są płatności bezgotówkowe?
Skoro płatności bezgotówkowe szybko zyskują na popularności, należy też wyjaśnić, co rozumiemy przez transakcje realizowane w tej formie. Tak więc są to rozliczenia finansowe dokonywane pieniędzmi w formie znaków cyfrowych, przez elektroniczny transfer środków pieniężnych między dwoma rachunkami bankowymi. Wyróżniamy kilka form płatności bezgotówkowych, tj.:
- płatność plastikową kartą płatniczą przez zbliżenie do czytnika lub podanie kodu PIN;
- płatność internetowa kartą płatniczą przez wpisanie 16-cyfrowego numeru karty i 3-cyfrowego kodu CVC znajdującego się na jej odwrocie;
- mobilna płatność BLIK przez aplikację mobilną banku i wygenerowany 6-cyfrowy krótkoterminowy kod;
- internetowy przelew na rachunek odbiorcy przez bankowość elektroniczną.
Jaki jest limit płatności gotówką w Polsce między przedsiębiorcami (B2B)?
Mimo iż są obawy, że limity w płatnościach gotówkowych w pewien sposób ograniczają wolności obywatelskie, w wielu krajach UE są one coraz niższe. Nie inaczej jest w Polsce. Zwłaszcza dotyczy to sektora B2B.
Ważny z punktu tego widzenia przedsiębiorców był rok 2017, kiedy obniżono limit do 15 000 zł (z 15 000 euro). Kolejne zmiany czekają firmy od początku 2023 roku, kiedy limit zostanie obniżony zaledwie do 8 000 zł. Jest to wynik przepisów, jakie wprowadził tzw. Polski Ład.
Limit płatności gotówkowych w Polsce w sektorze B2B w ostatnich latach:
- do 31 grudnia 2016 r. – do 15 000 euro,
- od 1 stycznia 2017 r. do 31 grudnia 2022 r. – do 15 000 zł,
- od 1 stycznia 2023 r. – do 8 000 zł.
Limity dotyczą również transakcji realizowanych w obcej walucie. Wówczas dla określenia jej wysokości należy przyjąć kurs waluty NBP z dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Kogo dotyczy limit płatności gotówką w Polsce?
Jako że na limity płatności gotówkowych głównie muszą zwracać uwagę podmioty działające w sektorze B2B, obowiązują one następujące grupy podatników:
- jednoosobowe działalności gospodarcze wpisane do CEIDG,
- spółki handlowe wpisane do KRS,
- fundacje i izby gospodarcze,
- zagraniczne firmy mające oddziały w Polsce,
- wspólnicy spółki cywilnej,
- zagraniczne oddziały polskich firm,
- polscy przedsiębiorcy dokonujący transakcji za granicą,
- przedsiębiorcy bez wpisu do CEIDG lub KRS, ale prowadzących działalność.
Każdy z powyższych podmiotów, jeżeli wartość transakcji przekracza 15 000 zł (8 000 zł od 1 stycznia 2023 r.), za towary lub usługi musi zapłacić drugiej firmie z poziomu rachunku płatniczego, przelewając środki na konto sprzedawcy/wykonawcy. Wcześniej trzeba sprawdzić, czy taki podmiot, o ile jest czynnym podatnikiem VAT, znajduje się na tzw. białej liście podatników VAT.
Co jest istotne, dotyczy to całej wartości transakcji, bez względu na liczbę płatności w jej obszarze (np. nie można opłacić gotówką dwukrotnie po 8 000 zł faktury w wysokości 16 000 zł). Liczy się cała wartość wierzytelności/zobowiązania.
Jednocześnie wskazujemy grupy, które nie muszą pilnować obowiązujących limitów, tj.:
- rolnicy ryczałtowi,
- komornicy,
- osoby fizyczne,
- osoby fizyczne dokonujące zakupów do majątku prywatnego, a następnie wprowadzające przedmioty do ewidencji środków trwałych,
- zagraniczne przedsiębiorstwa bez oddziału w Polsce, współpracujące w ramach czasowego transgranicznego świadczenia usług,
- przedstawiciele zagranicznych przedsiębiorstw w Polsce,
- stowarzyszenia, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, organizacje społeczne i zawodowe.
Czym grozi brak wykonania obowiązku płatności bezgotówkowych?
Jeżeli otrzymasz rachunek na kwotę przekraczającą limit (np. 10 000 zł w 2023 r.) i zapłacisz za nią gotówką, poniesiesz konsekwencje podatkowe. Jako przedsiębiorca nie możesz wówczas wpisać takiego dokumentu w pełni do kosztów uzyskania przychodów. Liczyć się może wyłącznie część kwoty ustalonej w limitach (np. 8 000 zł w 2023 r.). Żeby rozliczyć pozostałą kwotę możesz:
- zmniejszyć koszty uzyskania przychodów,
- zwiększyć przychody w miesiącu dokonania płatności gotówkowej (jeżeli nie masz możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów).
Co ważne, ma to zastosowanie również wówczas, kiedy część zapłacisz w gotówce, a resztę przelewem z rachunku bankowego. Rachunki i faktury, których wartość przekracza limit płatności gotówkowych, zawsze w całości musisz opłacić bezgotówkowo niezależnie od metody płatności wskazanej na dokumencie.
Utrata prawa do rozliczenia kosztów może też nastąpić w innych sytuacjach, jeżeli:
- zapłacisz za transakcję przelewem, ale na rachunek inny niż widniejący na białej liście (w przypadku, kiedy sprzedawca/usługodawca jest czynnym podatnikiem VAT);
- nie zapłacisz w podzielonej płatności bezgotówkowo za fakturę dokumentującą jedną z transakcji.
Limit płatności gotówką między przedsiębiorcami a konsumentami (B2C)
Oprócz tego od 1 stycznia 2023 roku zostanie wprowadzony limit w transakcjach B2C między przedsiębiorstwami a klientami indywidualnymi. Od 2023 roku konsument będzie musiał realizować płatność przelewem z rachunku bankowego, jeżeli kwota transakcji przekracza 20 000 zł. Jednocześnie nowe przepisy nie wskazują konsekwencji prawnych dla klientów indywidualnych, którzy nie dopilnują tego obowiązku i zapłacą gotówką za towary lub usługi na kwotę powyżej 20 000 zł.
Konsekwencje dotkną natomiast przedsiębiorcę, który sprzedaje produkty lub wykonuje usługi powyżej tej kwoty, ponieważ to na nim ciąży obowiązek podatkowy. Zapłata gotówką będzie zaliczona jako transakcja bez zachowania formy bezgotówkowej. Oznacza to, że kwota do opodatkowania będzie podwójna. Wprowadzenie tego rozwiązania ma ograniczyć szarą strefę.
Nie ulega więc wątpliwości, że limity transakcji gotówkowych są coraz niższe, a wydaje się, że to nie koniec. Zmiany w górnych limitach płatności gotówką w kolejnych okresach są bowiem znaczące. Wcześniej był to spadek z poziomu 15 000 euro do 15 000 zł. Teraz będzie to tylko 8 000 zł, aczkolwiek w niektórych krajach jest on jeszcze niższy (np. Portugalia – 1 000 euro, Grecja – 500 euro). Czy w Polsce kiedyś doczekamy się takiego poziomu? Czas pokaże.
Aktualizacja:
Wprowadzone zmiany, o których informowaliśmy powyżej będą jednak wprowadzone w styczniu 2024 roku. Jest to wynikiem ustawy o kredycie hipotecznym podpisanej przed prezydenta.
