Z najnowszego raportu GEM Polska 2025 wynika, że jedynie 3,1% Polaków rozważa założenie własnej firmy w ciągu najbliższych trzech lat, co stawia nas pod tym względem na szarym końcu Europy. Co więcej, główną motywacją rozpoczęcia własnego biznesu jest dla Polaków po prostu konieczność zapewnienia sobie źródła utrzymania, wynikająca z braku ofert pracy.
Obraz polskiej przedsiębiorczości w świetle najnowszego raportu GEM
Jak wygląda aktywność biznesowa Polaków? Jak postrzegane jest przez nich prowadzenie własnej firmy i co ich powstrzymuje przed jej założeniem? Na te i inne pytania odpowiada najnowszy raport GEM Polska 2025, przygotowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości i Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach.
Raport został opracowany na podstawie badań przeprowadzonych w połowie 2024 roku w ramach międzynarodowego projektu Global Entrepreneurship Monitor, dlatego ukazuje on obraz polskiej przedsiębiorczości na tle 50 innych państw świata i w porównaniu do wyników badań z kilkunastu ostatnich lat. Poniżej przedstawiam wybrane i najciekawsze wnioski płynące z tego opracowania, zwłaszcza te dotyczące podejmowania działalności gospodarczej przez Polaków i czynników wpływających na ich decyzje biznesowe.
Podobne artykuły
Założenie własnej firmy jest dla Polaków proste, ale chętnych na jej prowadzenie ubywa
Przeprowadzone badanie wykazało dość ciekawe zjawisko. Okazuje się bowiem, że aż 83% Polaków uważa, że założenie własnej firmy jest proste, a 48% czuje się przygotowanych do prowadzenia własnego biznesu. Mimo to tylko 3,1% respondentów faktycznie planuje założyć własny biznes w przeciągu najbliższych 3 lat. Ich odsetek też tylko nieznacznie wzrósł od poprzedniego badania (wówczas wynosił 3%) i niestety wciąż jest najniższy wśród 51 badanych państw. Warto tu natomiast dodać, że dla samej Europy wskaźnik ten wynosi aż 15%.
Co ciekawe, jeszcze w 2013 roku aż 17% Polaków wyrażało chęć założenia własnego biznesu w ciągu następnych 3 lat, co wówczas było lepszym wynikiem od średniej dla Unii Europejskiej niemal o 4 p.p.
To pokazuje, że mimo deklarowanej gotowości, Polacy nadal potrzebują wsparcia, by faktycznie podjąć ten krok. Dlatego tak potrzebne są inicjatywy ułatwiające start. Jedną z nich jest rozwiązanie proponowane przez Faktura.pl, czyli darmowy e-book „Jak założyć działalność gospodarczą” – to praktyczny przewodnik, który krok po kroku tłumaczy, jak wystartować bez stresu i pomyłek.
Polacy zakładają firmy głównie z konieczności
Dlaczego w ogóle Polacy zakładają firmy? Z badania wynika, że najczęstszym powodem jest po prostu chęć zapewnienia sobie utrzymania ze względu na brak ofert pracy. Taki motyw wskazało bowiem aż 71% osób prowadzących młode firmy. Stosunkowo niewielu badanych w Polsce, bo 38%, jako powód założenia firmy wskazało natomiast czynniki rozwojowe, takie jak chęć wzbogacenia się lub osiągania wysokich dochodów.
Dla porównania w pozostałych krajach Europy powyższe czynniki mają nieco inne znaczenie, bo 59% badanych za powód założenia firmy wskazało konieczność, natomiast 52% chęć osiągnięcia wysokich dochodów.
W znacznie mniejszym stopniu o założeniu biznesu w Polsce decydują też takie czynniki jak motywy ideowe (wskazało je 16% Polaków), czy też chęć kontynuowania rodzinnej tradycji (11%). W Europie mają one natomiast większe znaczenie, bo aż dla 42% ważna jest możliwość zmiany świata, a dla 24% tradycja rodzinna.
Powyższe badanie pokazuje więc wyraźnie, że Polacy zakładają firmy głównie z konieczności, wynikającej z trudnej sytuacji na rynku pracy. Co więcej, motyw ten zyskał na znaczeniu w ciągu roku, bo w poprzedniej edycji badania wskazało go znacznie mniej osób (63% wobec obecnych 71%). Warto dodać, że tak naprawdę znaczenie tego motywu rośnie systematycznie od dawna, bo jeszcze w 2013 roku był on wskazywany przez zaledwie 47,4% respondentów.
W Polsce mamy najmniejszy odsetek młodych firm
O rosnącej niechęci Polaków do zakładania firm mogą świadczyć też dane dotyczące struktury przedsiębiorstw w naszym kraju. Jak się bowiem okazuje, spośród osób w wieku od 18 do 64 lat jedynie 2,5% prowadzi firmy młode, czyli funkcjonujące na rynku do 3,5 roku.
Co więcej, na tym tle wyraźnie odstajemy od reszty świata, ponieważ odsetek młodych firm w Polsce jest najniższy wśród wszystkich 51 badanych państw. W samej Europie jest on ponad czterokrotnie wyższy, bo wynosi średnio 10,3%.
Co ciekawe, w raporcie GEM z 2013 roku wskaźnik TEA (Total Early-stage Entrepreneurial Activity), czyli wskaźnik wczesnej przedsiębiorczości, wynosił w Polsce 9,3%, a więc był znacznie wyższy niż teraz. Wówczas też autorzy raportu wyjaśniali, że wyższe poziomy przedsiębiorczości cechują mniej rozwinięte kraje, natomiast niższe występują w gospodarkach rozwiniętych, opartych na innowacjach. Jednak w tych ostatnich nowe firmy powstają głównie z powodu dostrzeżenia szansy rozwojowej, a nie z konieczności. Tymczasem w Polsce wciąż to właśnie konieczność jest głównym motywem rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Nowe firmy zakładają niemal wyłącznie osoby młode
Raport GEM wskazuje także inne charakterystyczne zjawisko w Polsce. Okazuje się bowiem, że najwyższy odsetek właścicieli młodych firm występuje w grupach wiekowych od 25 do 34 lat (4,1%) oraz od 35 do 44 lat (3,9%). Znacznie niższy jest natomiast wśród osób w wieku 45–54 lata (1,7%) oraz 55–64 lata (0,4%).
Dojrzałe firmy w Polsce z kolei prowadzą głównie osoby w wieku 45-54 lata (18,1%), 35-44 l. (15,5%) oraz 55-64 l. (13,3%). Odsetek ten wśród młodszych przedsiębiorców jest już znacznie niższy, bo w grupie wiekowej 25–34 lata wynosi 9,1%, a w grupie 18-25 lat tylko 0,9%.
Według autorów raportu powyższe dane potwierdzają zatem niską aktywność przedsiębiorczą wśród osób powyżej 45. roku życia. Co więcej, okazuje się, że pod tym względem również w szczególny sposób odstajemy od innych krajów. Odsetek osób dojrzałych prowadzących młode firmy jest bowiem u nas niemal trzykrotnie niższy niż w Rumunii, która w zestawieniu zajmuje przedostatnie i tuż przed Polską miejsce.
Głównym powodem rezygnacji z biznesu jest brak rentowności i niesprzyjająca polityka rządu
Nieco bardziej optymistyczne dane płyną z badania dotyczącego skali rezygnacji z prowadzenia biznesu. Jak się bowiem okazuje, w 2024 r. z prowadzenia firmy wycofało się 3,3% przedsiębiorców w Polsce, gdy tymczasem średnia dla krajów europejskich wyniosła 4,7%.
Co więcej, odsetek osób rezygnujących z biznesu w Polsce spadł, ponieważ jeszcze w 2021 roku wynosił 4,5%. Jak zauważyli zatem autorzy raportu, to właśnie to zjawisko mogło się przełożyć na wzrost liczby osób prowadzących dojrzałe firmy: z 9,8% w 2022 r. do 12,8% w roku 2024.
Badanie GEM pokazuje również, jakie są najczęstsze powody wycofywania się polskich przedsiębiorców z biznesu. Decydują bowiem o tym przede wszystkim następujące czynniki:
- brak rentowności firmy – 35,1%,
- polityka rządu, podatki i biurokracja – 27,9%,
- przejście na emeryturę – 10,2%,
- powody rodzinne i osobiste – 9,4%,
- inna praca lub inna możliwość biznesowa – 8,7%,
- problem z uzyskaniem finansowania – 5,3%,
- okazja do sprzedaży firmy – 2,6%,
- inna okazja biznesowa – 0,4%,
- problemy z dostawami – 0,4%,
- konflikt pomiędzy partnerami biznesowymi – 0%.
Warto dodać, że w Polsce znacznie częściej niż w innych krajach europejskich przedsiębiorcy za powód odejścia z biznesu podawali politykę rządu, podatki i biurokrację. W pozostałych państwach powód ten średnio podawany był bowiem przez 10,2% badanych, podczas gdy w Polsce wskazało go aż 27,9% przedsiębiorców. Co więcej, w aktualnej edycji badania czynnik ten został wskazany przez 2,5 razy większą liczbę polskich respondentów niż rok wcześniej.
Do zakładania firm zniechęcać mogą Polaków po prostu niesprzyjające warunki
Od 2019 roku badanie GEM obejmuje także porównanie warunków do prowadzenia biznesu w poszczególnych krajach. Odzwierciedla je Krajowy Wskaźnik Uwarunkowań Przedsiębiorczości NECI, który wyliczany jest dla 56 krajów na podstawie badania eksperckiego dotyczącego uwarunkowań przedsiębiorczości (National Expert Survey – NES).
Niestety dla Polski powyższy wskaźnik jest dość niski, ponieważ za 2024 roku został oszacowany na 4,0 pkt. Z taką punktacją zajmujemy zatem 21. miejsce na 25 krajów w Europie i 46. pozycję w zestawieniu 56 wszystkich państw objętych badaniem.
W Europie najwyższy poziom wskaźnika NECI w 2024 r. miała Litwa (6,4), Szwajcaria (5,7), Estonia (5,4) i Łotwa (5,1). Mniej punktów niż Polska miały natomiast tylko takie kraje jak Chorwacja (3,9), Słowacja (3,7), Białoruś (3,5) oraz Bośnia i Hercegowina (3,4).
Powyższe dane wskazują zatem jednoznacznie na to, że w Polsce warunki zakładania i rozwijania działalności gospodarczej są wciąż mało sprzyjające. Nietrudno więc dość do wniosku, że to właśnie może być główną przyczyną, dla której coraz mniej Polaków jest zainteresowanych prowadzeniem własnej firmy.
