Choć w ostatnich latach zmienia się optyka tego, w jakim kierunku zmierza Unia Europejska, wciąż jej fundamentem pozostają zasady, które legły u podstaw zawiązania tego specyficznego sojuszu na naszym kontynencie. Jednym z podstawowych zadań Wspólnoty jest stworzenie uczciwego i konkurencyjnego rynku wewnętrznego, w którym każdy będzie mógł na równych zasadach prowadzić działalność gospodarczą. Parlament Europejski przez ponad pół wieku swojego istnienia wprowadził wiele regulacji dotyczących tego obszaru. Dziś przedstawię jedną z nich – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2560 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie subsydiów zagranicznych zakłócających rynek wewnętrzny, którego przepisy częściowo weszły w życie 12 października 2023 r.
Unia chroni uczciwe zasady konkurencji
Jak już wspomniałem, jednym z naczelnych zadań Unii Europejskiej w dziedzinie wspólnego rynku jest wspieranie zasad uczciwej konkurencji, przy jednoczesnym budowaniu przestrzeni dla innowacyjnego rozwoju. W związku z tym monitorowane są procesy dotyczące naruszania zasad konkurencji, łączenia przedsiębiorstw i wspierania firm przez kraje członkowskie. UE walczy z nadużywaniem pozycji dominującej przez wielkie korporacje, dba o prawa konsumentów i pilnie przygląda się praktykom monopolistycznym.
Komisja Europejska stojąca na straży tych przepisów może samodzielnie prowadzić dochodzenia oraz weryfikować, czy nie zostało naruszone ustawodawstwo europejskie. Na celowniku urzędników europejskich znajdują się także państwa członkowskie i ich nieuczciwe zachowania np. w zakresie preferencyjnych stawek podatkowych, instrumentalnego wpływu na łańcuchy dostaw czy ingerencji w rynki finansowe.
Podobne artykuły
O co chodzi z rozporządzeniem nr 2022/2560?
Jedną z praktyk ograniczających konkurencję na wspólnym, europejskim rynku, są tzw. subsydia zagraniczne. Chodzi tutaj o sytuację, w której państwa trzecie (USA, Chiny, Rosja czy kraje arabskie) wspierają finansowo podmioty gospodarcze ze swojego terytorium, by firmy te posiadały lepszą pozycję na rynku europejskim względem przedsiębiorców z państw Wspólnoty. Dobrze widać to na przykładzie przetargów, gdzie tak wspierane firmy są w stanie proponować nieproporcjonalnie niższe oferty cenowe w porównaniu do polskich, niemieckich czy hiszpańskich przedsiębiorstw.
Celem omawianego rozporządzenia jest ograniczenia tego typu praktyk i poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego. Regulacja skupia się na subsydiowaniu przedsiębiorstw bezpośrednio lub pośrednio kontrolowanych przez obce państwa, które w ten sposób zyskują nieproporcjonalną przewagę.
Warto przy tym pamiętać, że w przeciwieństwie do dyrektyw europejskich, rozporządzenia stosuje się u nas wprost. Oznacza to, że nie ma potrzeby wprowadzania ich do krajowych porządków prawnych specjalnymi ustawami. Od chwili wejścia w życie rozporządzenia musimy je stosować w taki sam sposób, jakby był to akt prawny uchwalony przez polski parlament.
Koncentracje
Przede wszystkim omawiane rozporządzenie dotyczy koncentracji, czyli sytuacji, gdy zmiana kontroli przedsiębiorstwa wynika z jednego z poniższych działań:
- łączą się dwa przedsiębiorstwa lub ich części;
- jeden podmiot przejmuje bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad co najmniej jednym innym podmiotem gospodarczym (np. w drodze zakupu akcji);
- powstaje spółka joint venture pełniąca w sposób trwały wszystkie funkcje samodzielnego podmiotu gospodarczego.
Weryfikując, czy subsydium zagraniczne w przypadku koncentracji zakłóca rynek wewnętrzny, należy oceniać wsparcie z ostatnich trzech lat poprzedzających zawarcie umowy, ogłoszenie publicznej oferty lub nabycie pakietu kontrolnego.
Zgodnie z art. 20 ust. 3 rozporządzenia, koncentracja podlega zgłoszeniu, gdy:
- co najmniej jedno z łączących się przedsiębiorstw, przejmowanych przedsiębiorstw lub spółek joint venture ma siedzibę w Unii i generuje w Unii łączny obrót w wysokości co najmniej 500 mln EUR;
- następujące przedsiębiorstwa otrzymały razem od państw trzecich łączny wkład finansowy w wysokości ponad 50 mln EUR w ciągu trzech lat poprzedzających zawarcie umowy, ogłoszenie publicznej oferty lub nabycie pakietu kontrolnego:
- w przypadku przejęcia – nabywca lub nabywcy i przejmowany przedsiębiorca;
- w przypadku połączenia – łączące się przedsiębiorstwa;
- w przypadku wspólnego przedsiębiorstwa – przedsiębiorstwa tworzące spółkę joint venture oraz ta spółka joint venture.
W ust. 4 powyższego artykułu opisano wyjątki od obowiązku zgłaszania koncentracji.
Kluczowy dla tej części rozporządzenia jest art. 24 ust. 1, zgodnie z którym koncentracji podlegającej zgłoszeniu nie można dokonać przed jej zgłoszeniem.
Nowe obowiązki w zakresie koncentracji
A skoro już o obowiązkach mowa, to o ile powyższe przepisy obowiązują od lipca tego roku, art. 21 rozporządzenia wszedł w życie dopiero 12 października 2023 r. Zgodnie z jego treścią koncentrację zgłasza się do Komisji Europejskiej przed jej dokonaniem i po zawarciu umowy, ogłoszeniu publicznej oferty lub przejęciu pakietu kontrolnego. Zainteresowane podmioty fakultatywnie mogą także dokonać zgłoszenia proponowanej koncentracji, gdy:
- wykażą Komisji „szczerą intencję zawarcia umowy” dotyczącej koncentracji;
- w przypadku publicznej oferty – gdy podały do publicznej wiadomości zamiar złożenia takiej oferty.
Koncentracja polegająca na połączeniu przedsiębiorstw powinna być zgłoszona przez wszystkie zainteresowane strony, a przy przejęciu koncentrację zgłasza podmiot przejmujący kontrolę. Jeśli przedsiębiorca nie zgłosi koncentracji Komisji, ta ostatnia może dokonać samodzielnej weryfikacji stanu rzeczy i wydać na końcu decyzję.
Przetargi publiczne
Jeśli chodzi o postępowania o udzielenie zamówienia (dla uproszczenia będą używał określenia „przetargi publiczne”), za subsydia mogące wywołać zakłócenia rozporządzenie uznaje takie wsparcie, które umożliwia wykonawcy złożenia niezasadnie korzystnej oferty względem innych uczestników przetargu. Tutaj także badane są trzy ostatnie lata przed złożeniem oferty w przetargu.
Zgodnie z art. 28 rozporządzenia, zagraniczny wkład finansowy będzie podlegał zgłoszeniu, gdy:
- szacunkowa wartość zamówienia lub umowy ramowej bez VAT, obliczona zgodnie z przepisami odpowiednich unijnych dyrektyw lub konkretnego zamówienia udzielanego w ramach dynamicznego systemu zakupów jest równa 250 mln EUR lub wyższa;
- wykonawca, w tym jego spółki zależne bez autonomii handlowej, jego spółki holdingowe, oraz, w stosownych przypadkach, jego główni podwykonawcy i dostawcy uczestniczący w tej samej ofercie w postępowaniu o udzielenie zamówienia otrzymali w ciągu trzech lat poprzedzających zgłoszenie lub zaktualizowane zgłoszenie łączne wkłady finansowe równe 4 mln EUR lub wyższe na każde państwo trzecie.
Jeśli wykonawca nie zgłosi subsydium zagranicznego albo Komisja Europejska stwierdzi, że subsydium to zakłóca wewnętrzny rynek, może wydać decyzję zakazującą udzielania zamówienia temu wykonawcy.
Nowe obowiązki w zakresie przetargów publicznych
Analogicznie jak w przypadku koncentracji, od 12 października 2023 r. weszły w życie przepisy nakazujące zgłaszać zagraniczne wkłady. W myśl art. 29 rozporządzenia zgłoszenia dokonuje się do instytucji lub podmiotu zamawiającego. W określonych sytuacjach konieczne będzie także złożenie specjalnego oświadczenia. W następnym kroku podmioty organizujące przetarg publiczny przekazują otrzymane dane Komisji Europejskiej.
Jeśli wykonawca nie dopełni powyższych obowiązków, organizator przetargu powinien uznać jego ofertę za nieprawidłową i odrzucić. Także Komisja Europejska z powyższych powodów może nakazać organizatorowi odrzucenie oferty.
Kary pieniężne za niedostosowanie się do nowych przepisów
Żeby rozporządzenie faktycznie było skuteczne, konieczne są sankcje za nieprzestrzeganie jego postanowień. Przede wszystkim, Komisja Europejska może nakładać grzywny lub okresowe kary pieniężne w przypadku, gdy przedsiębiorstwo celowo lub przez zaniedbanie nie przekazuje żądanych przez Komisję informacji albo utrudnia kontrole w zakresie przewidzianym przez rozporządzenie. Grzywny nałożone nie mogą przekraczać 1 % łącznego obrotu danego przedsiębiorstwa lub danego związku przedsiębiorstw w poprzedzającym roku obrotowym, a okresowe kary pieniężne nie mogą przekraczać 5 % średniego łącznego dziennego obrotu. Ustalając kwotę grzywny lub okresowej kary pieniężnej, Komisja bierze pod uwagę charakter, wagę i czas trwania naruszenia, z należytym uwzględnieniem zasad proporcjonalności i stosowności.
Jeśli chodzi o koncentracje, to Komisja może nałożyć na dane przedsiębiorstwa grzywny nieprzekraczające 10 % ich łącznego obrotu w poprzedzającym roku obrotowym, w przypadku gdy przedsiębiorstwa te celowo lub przez zaniedbanie:
- nie zgłosiły koncentracji podlegającej zgłoszeniu przed jej dokonaniem;
- dokonały zgłoszonej koncentracji z naruszeniem art. 24 rozporządzenia;
- dokonały zakazanej koncentracji;
- obeszły lub próbowały obejść wymogi dotyczące zgłaszania.
Analogicznie, w przypadku udziału w przetargach publicznych Komisja Europejska także może nałożyć na danych wykonawców grzywny nieprzekraczające 10 % ich łącznego obrotu w poprzedzającym roku obrotowym, w przypadku gdy celowo lub przez zaniedbanie wykonawcy ci:
- nie zgłosili zagranicznych wkładów finansowych zgodnie z art. 29 rozporządzenia podczas postępowania o udzielenie zamówienia;
- obeszli lub próbowali obejść wymogi dotyczące zgłaszania.
Dodatkowo Komisja może nakładać kary w wysokości 1% rocznego obrotu za podawanie nieprawidłowych lub wprowadzających w błąd informacji.
Z uwagi na bardzo wysokie kary warto zwrócić uwagę na to, czy nasze przedsiębiorstwo podpada pod obowiązujące przepisy. Nie ma jednak co panikować – wysokie progi odnoszące się do zagranicznego wsparcia sprawiają, że tylko niewielka część firm będzie kwalifikować się do obowiązków opisanych w rozporządzeniu.
Zainteresował Cię ten artykuł? Czytaj więcej takich treści w ramach cyklu „Zadbaj o swój portfel”
Pomóż nam ulepszać portal
Dzięki Twojej opinii zmienimy nasz portal pod Twoje wymagania. Wypełnij krótką ankietę i daj nam znać, jakich treści szukasz. Chcemy się zmieniać dla Ciebie!
