Niedawno minęło 100 dni rządu koalicyjnego Donalda Tuska, w trakcie których zrealizowanych miało być 100 konkretów Koalicji Obywatelskiej. Część z nich udało się wykonać, większość jest w trakcie realizacji, przy czym etap tej realizacji jest bardzo różny. Nie będę w tym miejscu oceniał skuteczności nowego rządu. Chciałbym jedynie zwrócić uwagę, że wśród tych konkretów znalazł się nr 33, zgodnie z którym wprowadzony miał zostać „Urlop dla przedsiębiorców” – jeden miesiąc wolny od składek na ubezpieczenia społeczne i świadczenie urlopowe w wysokości połowy płacy minimalnej. W związku z tym, że niedawno pojawił się rządowy projekt ustawy w tej sprawie, dziś się mu przyjrzymy.
Finansowanie wakacji składkowych
Projekt zmiany ustawy zakłada, że przedsiębiorca będzie mógł przez jeden miesiąc w roku nie płacić składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe. Składki te będą finansowane w ramach dotacji z budżetu państwa do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak wyliczył ZUS, w 2024 roku koszty proponowanego rozwiązania wyniosą 1,64 miliarda złotych. Jeśli z wakacji w latach 2024-2034 będą korzystać wszyscy uprawnieni przedsiębiorcy, koszt tego rozwiązania dla budżetu państwa wyniesie ponad 20 miliardów złotych.
Jakiej działalności dotyczy ustawa?
Zgodnie z nowelizowanym art. 17a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa), wakacje składkowe dotyczą płatników składek prowadzących działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Wyłączeniu podlegają przedsiębiorcy korzystający z tzw. ulgi na start opisanej w art. 18 Prawa przedsiębiorców, czyli przedsiębiorcy, którzy podejmują działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmują ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonują jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Wyłączenie obejmuje 6 miesięcy od dnia podjęcia ww. działalności gospodarczej.
Nie wynika to wprost z przepisów, ale takie ujęcie sprawy wyłącza z możliwości ubiegania się o wakacje składkowe inne osoby wymienione w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 ustawy, czyli np. twórców i artystów, wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością czy osoby prowadzące szkoły, jeśli nie wykonują jednocześnie działalności na podstawie Prawa przedsiębiorców.
Warunki ubiegania się o wakacje składkowe
Ustawa, oprócz wymogu wspomnianej działalności gospodarczej, wymienia także cztery inne warunki, które muszą zostać spełnione, by móc ubiegać się o wakacje składkowe.
Po pierwsze, przedsiębiorca w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku nie może mieć zgłoszonych do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego lub zdrowotnego więcej niż dziesięciu ubezpieczonych (wliczając jego samego). Wymóg ten spełniają zatem tzw. samozatrudnieniu oraz mikroprzedsiębiorcy, ponieważ limit 9 pracowników dotyczy właśnie ich.
Po drugie, przedsiębiorca będzie kwalifikował się wtedy, gdy w ostatnich dwóch latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnął przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnął roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro. Ten wymóg także jest zbliżony do definicji mikroprzedsiębiorcy umieszczonej w art. 7 Prawa przedsiębiorców. Równowartość zgodnie z przepisami oblicza się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia wniosku.
Po trzecie, ustawa wprowadza wymóg, by przedsiębiorca jako ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. To wymaganie nawiązuje do regulacji związanej z charakterem działalności opisanym wcześniej.
Wreszcie, co nie zawsze jest oczywiste, wniosek może złożyć tylko taki przedsiębiorca, który w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 17a ust. 3 ustawy powyższe zasady należy także odpowiednio stosować do składki na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli ubezpieczony dobrowolnie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu go poprzedzającym.
Długość i charakter wakacji
Wakacje składkowe będą przysługiwały w wymiarze jednego miesiąca kalendarzowego każdego roku.
Wakacje zgodnie z obowiązującymi regulacjami są pomocą publiczną realizowaną w formule de minimis. Oznacza to, że będą mogły z nich skorzystać jedynie te osoby, które jeszcze nie wykorzystały limitu pomocy publicznej. Od 1 stycznia 2024 r. limit ten wynosi 300 000 euro na przestrzeni 3 lat.
Podstawa wymiaru składek
Znowelizowane przepisy wskazują także metodę obliczania podstawy wymiaru składek za miesiąc objęty wakacjami składkowymi.
Zgodnie z art. 18d ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za miesiąc objęty zwolnieniem stanowi najniższa obowiązująca danego ubezpieczonego podstawa wymiaru składek:
- dla ryczałtu – opisana w art. 18 ust. 8 ustawy;
- dla preferencyjnych składek – opisana w art. 18a ust. 1 ustawy;
- dla osób korzystających z Małego ZUS Plus – opisana w art. 18c ust. 1 i 2 ustawy.
Wniosek o wakacje składkowe
Przedsiębiorca ma prawo złożyć wniosek o wakacje składkowe wyłącznie za pośrednictwem portalu informatycznego udostępnianego przez ZUS.
Wniosek musi zawierać następujące informacje:
- dane płatnika składek (imię i nazwisko, numer NIP i PESEL, a jeśli któregoś z nich nie ma – serię i numer dowodu osobistego lub paszportu);
- wskazanie miesiąca, w którym chcemy korzystać z wakacji składkowych;
- oświadczenia, że na dzień złożenia wniosku przedsiębiorca spełnia warunki opisane wyżej (pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań);
- zaświadczenia o pomocy de minims z ostatnich trzech lat albo oświadczenie o wielkości tej pomocy lub o jej nieotrzymaniu w ciągu ostatnich trzech lat (pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań);
- informacje niezbędne do udzielenia pomocy de minimis, dotyczące tego przedsiębiorcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych, na których pokrycie ma być przeznaczona pomoc de minimis.
Wniosek należy złożyć w miesiącu poprzedzającym miesiąc kalendarzowy, który ma być objęty zwolnieniem. Jeśli przedsiębiorca złoży wniosek w innym terminie albo umrze przed jego rozstrzygnięciem – wniosek taki ZUS pozostawia bez rozpoznania.
Postępowanie ZUS
ZUS rozstrzyga sprawę po złożeniu wniosku i informuje przedsiębiorcę o tym za pośrednictwem portalu informatycznego. Jeśli ZUS uwzględnił wniosek w całości, nie wydaje w tym celu decyzji administracyjnej. Decyzja taka jest wymagana, gdy ZUS nie uwzględnił lub uwzględnił wniosek w części albo gdy ustalił, że przedsiębiorca nie spełnia warunków kwalifikujących go do wakacji składkowych. Decyzję także doręcza się na portalu, informując o tym dodatkowo telefonicznie lub mailowo.
Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy
Proponowane przepisy wprowadzają także zasadę, zgodnie z którą do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy należy stosować przepisy dotyczące wakacji składkowych. Jedyna różnica jest taka, że składki na ww. fundusze nie będą w okresie wakacji pokrywane z budżetu państwa.
Pozostałe zmiany w Systemie ubezpieczeń społecznych
Omawiany projekt chce także znowelizować przepisy dotyczące składania deklaracji (art. 47 ustawy), wykorzystania wydruków z systemu ZUS jako dokumentów w sądzie (art. 83 ustawy), pomocy de minimis (art. 83a, 83f ustawy) oraz kontroli ZUS w zakresie prawidłowości i rzetelności danych przekazanych we wniosku o wakacje składkowe (art. 86 ustawy).
Zmiany innych aktów prawnych
Oprócz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych projekt wprowadza także zmiany w innych ustawach:
- odwołania od decyzji ZUS będą rozpoznawane przez sądy rejonowe;
- kwoty składek objętych wakacjami będą zwolnione z podatku dochodowego;
- okres korzystania z „wakacji składkowych” (a więc nieopłacania składek na własne ubezpieczenia społeczne) będzie zaliczany na poczet 365 dni w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania we właściwym powiatowym urzędzie pracy, co jest warunkiem nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnego;
- ZUS będzie mógł wymieniać się z KAS informacjami w celu zweryfikowania przychodów z działalności.
Najciekawsza jest jednak propozycja wskazana w art. 8 projektu. Zgodnie z jego treścią, do zamówień ZUS na usługi lub dostawy w związku z wykonaniem przepisów dotyczących wakacji składkowych nie stosuje się przepisów o zamówieniach publicznych. Z uzasadnienia projektu możemy wyczytać, że rządzący chcą w ten sposób przyspieszyć proces wdrożenia tak, by z wakacji można jeszcze było skorzystać w 2024 roku. ZUS będzie jednak musiał w Biuletynie Zamówień Publicznych zamieścić ogłoszenie o szczegółach zawartej umowy.
Czy fakturowanie to dla Ciebie strata czasu?
Program Faktura.pl sprawi, że fakturowanie zajmie Ci mniej, niż 30 sekund. Przez pierwszy miesiąc darmowego korzystania z aplikacji zobaczysz, jak jej funkcje uproszczą Ci życie. Oto zalety korzystania z Faktura.pl:
✅ Automatyczne wystawianie faktur cyklicznych
✅ Wysyłka dokumentów z poziomu aplikacji
✅ Program zintegrowany z Krajowym Systemem e-Faktur
✅ Możliwość księgowania swoich kosztów za pomocą kilku kliknięć
✅ Natychmiastowa płatność przy pomocy przycisku „Kliknij, aby opłacić fakturę” umieszczonego na dokumencie
✅ Funkcja magazynu z możliwością zintegrowania z Allegro
Podsumowanie
Proponowane przez rząd wakacje składkowe nie wyglądają na rewolucję i stanowią raczej pudrowanie problemu, niż jego realne rozwiązywanie. Z pewnością miesiąc bez konieczności opłacania składek (ale nie składki zdrowotnej) ulży części przedsiębiorców. Problemem jest jednak niesprawiedliwy sposób naliczania składek i ich znaczna wysokość względem dochodów, jakie notują najmniej zarabiający przedsiębiorcy. Sam stoję na stanowisku, że składki zusowskie powinny być liczone proporcjonalnie, według dochodu. Coś, co dla dobrze prosperującego przedsiębiorcy nie ma specjalnego znaczenia, dla osoby rozpoczynającej działalność jest często barierą nie do przejścia. A tego omawiane rozwiązanie w żaden sposób nie zmienia.
Musimy także pamiętać, że to dopiero projekt, który zaledwie rozpoczął swoją parlamentarną historię. Wiele może się w nim zmienić i warto trzymać rękę na pulsie. Może się bowiem okazać, że potencjalnie drobne modyfikacje wywrócę ideę wakacji składkowych do góry nogami.
Zainteresował Cię ten artykuł? Czytaj więcej takich treści w ramach cyklu „Alarm podatkowy”
