Kulisy sukcesu Nestlé – niewolnictwo, praca dzieci i upadek moralny pod płaszczykiem pozytywnego wpływu społecznego

W grudniu 2024 r. spółka Nestlé odnotowała globalne przychody w wysokości około 93–94 miliardów CHF – co potwierdziło swoją pozycję, jako największe przedsiębiorstwo spożywcze na świecie, którym stało się w 2014 roku. W Polsce, w analogicznym okresie, Nestlé Polska zamknęło rok 2023 z przychodem 4 508 708 000 zł (+4,55 %) i zyskiem netto 311 521 000 zł (+89,9 %).

Co kryje się za tymi imponującymi wynikami? Czy sposób, w jaki Nestlé stało się globalną potęgą można uznać za etyczny? I jaki wpływ na polską gospodarkę ma ta szwajcarska firma?

Henri Nestlé i geneza koncernu Nestlé

Firma Nestlé powstała w 1905 roku w wyniku fuzji Anglo-Swiss Milk Company, założonej w 1866 roku przez braci George’a i Charlesa Page’ów, oraz Farine Lactée Henri Nestlé, założonej w 1867 roku przez Henri Nestlé. Firma odnotowała znaczny wzrost w okresie I wojny światowej, a następnie ponownie po II wojnie światowej, rozszerzając swoją ofertę poza początkowe produkty, takie jak mleko skondensowane i preparaty dla niemowląt. Firma dokonała szeregu przejęć, w tym Findus w 1963 roku, Libby’s w 1971 roku, Rowntree Mackintosh w 1988 roku, Klim w 1998 roku i Gerber w 2007 roku.

Dwadzieścia dziewięć marek Nestlé odnotowuje roczną sprzedaż przekraczającą 1 miliard CHF (około 1,1 miliarda USD), w tym Nespresso, Nescafé, Nestea, Kit Kat, Smarties, Nesquik, Stouffer’s, Vittel i Maggi. Spółka jest też jednym z głównych udziałowców największej na świecie firmy kosmetycznej –L’Oreal. Nestlé zarządza 447 fabrykami, prowadzi działalność w 197 krajach i zatrudnia około 339 000 osób.

Działalność Nestlé w liczbach i szeroko zakrojona zmiana kursu

Wyniki finansowe Nestlé robią wrażenie. W 2023 r. Nestlé wygenerowało około 93 miliardy CHF przychodu, z czego około 7,2% wzrostu organicznego, wspieranego przez wzrost cen o 7,5%. Jednak bilans nie oddaje pełnego obrazu – w 2024 r. wzrost organiczny spadł do 2,2%, najniższego poziomu od 25 lat. Był to efekt presji konsumenckiej spowodowanej licznymi skandalami natury etycznej, w jakie zamieszana była marka i spowolnienia gospodarczego.

Na początku 2025 r. Nestlé wszczęło proces restrukturyzacji, która nie ograniczała się jedynie do kosmetycznego cięcia kosztów, ale sprowadzała do wyznaczenia nowego kursu strategicznego na nadchodzące lata. 1 stycznia 2025 r. nastąpiła konsolidacja dwóch największych regionów — Ameryki Północnej i Łacińskiej, które połączono w jednolitą Zone Americas (AMS), na czele której stanął Steve Presley – przeniesiony do centrali w Vevey. Jednocześnie region Greater China Region dołączył do obszaru Asia, Oceania & Africa (AOA), którym kieruje Remy Ejel, zaś dotychczasowy szef regionu ChRL, David Zhang, po rezygnacji z miejsca w Executive Board pozostaje prezesem w regionie.

Restrukturyzację uzupełniają zmiany personalne: Bernard Meunier odszedł z zarządu we wrześniu, zostając odpowiedzialnym za projekty strategiczne w grupie, natomiast David Rennie przejął jego obowiązki jako szef strategicznych jednostek biznesowych (SBUs) i działu marketingu – Coffee Brands (poza Nespresso) zostały scalone w jego ramach.

Według Reuters, Freixe zadeklarował, że cięcia kosztów (ok. 2,8 mld USD do 2027 r.) idą w parze z inwestycją w marketing – wydatki mają wzrosnąć do 9% przychodów, co pozwoli zintensyfikować działania marki i produkty cyfrowe w kierunku organizacji opartej na sztucznej inteligencji.

Jak oświadczył Laurent Freixe, dyrektor generalny Nestlé:

W przyszłości będziemy również kłaść większy nacisk na transformację cyfrową Nestlé w organizację działającą w czasie rzeczywistym, całkowicie zintegrowaną, opartą na danych i sztucznej inteligencji. Jestem przekonany, że zmiany te zapewnią Nestlé optymalną pozycję do osiągnięcia sukcesu w przyszłości.

W I kwartale 2025 organiczny wzrost osiągnął 2,8%, napędzony podwyżkami cen w segmencie kawy (+5,1%) i czekolady (+8,9%). Tymczasem segment napojów i części produktów regionalnych nadal walczył z presją inflacyjną.

Działalność Nestlé w Polsce

Historia Nestlé w Polsce zaczęła się w 1993 roku, kiedy to spółka wprowadziła na polski rynek  kawę rozpuszczalną Nescafé oraz kakao Nesquik. Obecnie w naszym kraju można nabyć blisko 1600 produktów  ponad 70 marek przedsiębiorstwa. Nestlé prowadzi tu 7 zakładów produkcyjnych (w Kargowej, Kaliszu, Rzeszowie, Nałęczowie, Nowej Wsi Wrocławskiej, Toruniu i Lubiczu) i zatrudnia około 5500 pracowników.

W 2023 roku firma wygenerowała 4,51 mld zł przychodu (+4,55% r/r) i 311,5 mln zł zysku netto (+89,9%).  W 2023 roku dzięki swojej działalności w Polsce marka wygenerowała 20,1 miliarda złotych wartości dodanej (co stanowiło 0,6% polskiego PKB), wsparła utrzymanie 45,2 tysięcy miejsc pracy i zasiliła budżet państwa kwotą podatków o wartości 1,7 mld zł.

Filary działalności Nestlé w Polsce

Nestlé w Polsce to stabilna sieć fabryk:

• Winiary – przyprawy i produkty instant,
• Nałęczowianka – woda butelkowana,
• Gerber – żywność dla dzieci,
• Princessa – słodycze,
• Purina – karma dla zwierząt.

W oficjalnym raporcie dotyczącym wpływu ekonomicznego i społecznego Nestlé marka utrzymuje, że:

Długoletnia obecność Nestlé w Polsce to historia konsekwentnego rozwoju, inwestycji i adaptacji do zmieniających się potrzeb konsumenta, co czyni firmę kluczowym graczem w polskim sektorze spożywczym. Jednak pragniemy być postrzegani nie tylko przez pryzmat znanych marek, ale również jako godny zaufania partner, generujący wartość dodaną dla kraju. Nasz wpływ na polską gospodarkę to wynik skutecznej realizacji długofalowej strategii inwestycyjnej, która kładzie szczególny nacisk na rozwój lokalnej działalności. Sektorami na które mamy największy wpływ w kraju, są produkcja, handel detaliczny i rolnictwo.

Zrównoważony rozwój Nestlé – obietnice w kontekście rzeczywistości

Nestlé Polska deklaruje:

• Redukcję emisji CO₂ o 20,4% od 2018 r.
• Równowagę płci: 47% kierowniczek kobiet.
• Udział w Polskim Pakcie Plastikowym, wraz z innymi liderami rynku.
• Wsparcie edukacji (m.in. Nestlé Cup) i akcji na rzecz zdrowia.

Jednak gdy przyjrzymy się portfolio, tylko 37% żywności uzyskuje ocenę 3,5 gwiazdki w australijskim systemie Health Star Rating – w przypadku napojów „zdrowych” jest zaledwie 4%, słodyczy tylko 1%. To jasny sygnał: piękna fasada niekoniecznie wiąże się z zadowalającym wnętrzem, a większość produktów marki można uznać za niezdrowe.

Kulisy imperium Nestlé

Działania marki budzą kontrowersje od lat 70. Główne zarzuty wydają się być wręcz zatrważające i obejmują:

• niewolnictwo,
• pracę dzieci,
• przypadki skażonych i zanieczyszczonych produktów spożywczych
• uniemożliwianie dostępu do wody niebutelkowanej w krajach najuboższych,
• naruszenia związane z zobowiązaniami dotyczącymi dobrostanu zwierząt,
• aktywne rozpowszechnianie dezinformacji na temat recyklingu,
• nielegalne wypompowywanie wody z dotkniętych suszą rezerwatów rdzennych Amerykanów,
• układy cenowe,
• szeroko zakrojone działania przeciwko związkom zawodowym,
• wylesianie,
• lobbing na rzecz wspierania dezinformacji na temat żywienia niemowląt i kobiet. W 2014 r. sama firma Nestlé wydała około 160 000 dolarów na lobbing związany ze Specjalnym Programem Żywieniowym dla Kobiet, Niemowląt i Dzieci.

6 martwych dzieci poniżej 2 roku życia

Jesienią 2008 roku w Chinach wybuchł jeden z największych skandali żywnościowych: do mleka modyfikowanego – także produkowanego przez Nestlé – dodano melaminę, by sztucznie podnieść poziom białka. Skutek okazał się tragiczny: ponad 294 000 dzieci zachorowało, z czego ok. 53 000 wymagało hospitalizacji, a co najmniej 6–11 niemowląt straciło życie z powodu uszkodzeń nerek.

Same tylko produkty Nestlé w Qingdao przyczyniły się do śmierci 6 dzieci, hospitalizacji 860 kolejnych i konieczności udzielenie pomocy medycznej 54 000 dzieci kolejnych  – dane WHO, Chińskiego Ministerstwa Zdrowia i mediów odbijały się echem na całym świecie. Nestlé zareagowało błyskawicznym wycofaniem produktów i wdrożeniem rygorystycznego systemu kontroli – m.in. śledzenia mleka „od farmy do fabryki”.

Praca dzieci na plantacjach kakao

W sercu zachodniej Afryki, w Ghanie i Wybrzeżu Kości Słoniowej, w pracę na plantacjach kakaowca zaangażowanych jest ponad 1,5 miliona dzieci wykonujących niebezpieczne czynności takie jak cięcie zrzutów, operowanie ostrymi narzędziami, a nawet pracę nocą – co potwierdza raport NORC z Uniwersytetu Chicago. W 2016 roku zespół Fortune szacował, że w regionie pracuje 2,1 miliona dzieci przy zbiorze kakao, zauważając przy tym, że przeciętny rolnik w Ghanie zarabia tylko 0,84 USD dziennie, a w Wybrzeżu Kości Słoniowej – 0,50 USD, co plasuje ich znacznie poniżej granicy skrajnego ubóstwa ustalonej przez Bank Światowy na 1,90 USD dziennie.

Chociaż w 2001 r. marki takie jak Nestlé zobowiązały się do redukcji pracy dzieci o 70% do 2020 r. w ramach Protokołu Harkina‑Engela, terminy te wielokrotnie nie były dotrzymane. W 2019 r. Nestlé przyznało, że monitoruje jedynie 49% łańcucha dostaw kakao, co oznacza, że większość kakao może pochodzić z plantacji wykorzystujących pracę dzieci.

Niewolnictwo i przemoc w tajskim rybołówstwie

W listopadzie 2015 roku Nestlé opublikowało rezultaty rocznego audytu swoim łańcuchu dostaw owoców morza w Tajlandii. Badania NGO Verité wykazały, że migranci z Kambodży i Mjanmy byli sprzedawani przez pośredników, a następnie zatrudniani na łodziach rybackich lub przetwórniach – bez dokumentów, w warunkach pracy przymusowej, gdzie przemoc była normą, a część ofiar znikała podczas pracy nad morzem.

Pracownicy spędzali po 16 godzin dziennie, pracując przez 7 dni w tygodniu, często przez miesiące bez wypłaty czy prawa do kontaktu z rodziną. W niektórych miejscach ponad 38% marynarzy nosiło ślady pracy przymusowej, a 14% przyznawało się do przemocy fizycznej, zaś 31,5% obserwowało przemoc na pokładzie.

Nestlé jest nabywcą owoców morza w Tajlandii – głównie na potrzeby produkcji karmy dla kotów Purina. W 2016 r. firma Nestlé miała uruchomić roczny program skupiający się na ochronie pracowników w całym łańcuchu dostaw. Obiecano nałożyć nowe wymagania na wszystkich potencjalnych dostawców oraz przeszkolić właścicieli łodzi i kapitanów w zakresie praw człowieka.

Pozbawianie wody pitnej

Nestlé wielokrotnie oskarżano o zawłaszczanie zasobów wody pitnej. W Kalifornii firma płaciła zaledwie 524 USD rocznie za możliwość pompowania 30 milionów galonów wody rocznie ze źródła w rezerwacie Indian Morongo – mimo suszy i ograniczeń w dostępie wody dla mieszkańców. W Michigan próbowała zwiększyć limit poboru wody z 250 do 400 galonów na minutę, płacąc lokalnej gminie jedynie 200 USD rocznie.

W Pakistanie w raporcie z 2005 roku oskarżano Nestlé o pogarszanie lokalnego dostępu do wody poprzez działalność butelkową „Pure Life”. Równocześnie firma prowadziła kampanie reklamowe, sugerując, że jej woda butelkowana jest ekologiczna – co zostało publicznie uznane za wierutne kłamstwo i greenwashing.

Cukier w produktach dla najmłodszych

W kwietniu 2024 roku NGO Public Eye oraz sieć IBFAN opublikowały alarmujące dane: produkty Nestlé – takie jak kaszki i mleka dla niemowląt – sprzedawane w krajach rozwijających się zawierają od 20% do 40% więcej dodanego cukru niż analogiczne produkty w Europie. Podczas gdy w krajach UE i Szwajcarii maksymalna zawartość cukru to 5–7 g na 100 ml, w Afryce i Ameryce Łacińskiej przekracza ona nawet 15 g. To sprawia, że niemowlęta od początku życia narażane są na ryzyko nadwagi, próchnicy i chorób metabolicznych – wbrew deklarowanej dbałości o zdrowie najmłodszych.

Wylesianie

We wrześniu 2017 roku śledztwo organizacji Mighty Earth ujawniło, że znaczna część kakao wykorzystywanego przez Nestlé pochodziła z nielegalnych upraw na terenach parków narodowych i obszarów chronionych w Wybrzeżu Kości Słoniowej i Ghanie – krajach, które łącznie odpowiadają za ponad 60% światowej produkcji kakao. W niektórych parkach narodowych aż 90% terenu zostało przekształcone w plantacje kakao.

Skutki są katastrofalne: gęste lasy pokrywają dziś mniej niż 4% powierzchni Wybrzeża Kości Słoniowej, a populacja słoni spadła tam z setek tysięcy do zaledwie 200–400 osobników. Goryle i szympansy zepchnięto do maleńkich, odizolowanych enklaw. Brak skutecznego nadzoru nad łańcuchem dostaw kakao przyspiesza wyniszczanie afrykańskich lasów deszczowych – dla tabliczki czekolady.

Represje wobec związków zawodowych

Nestlé od dekad działa w Kolumbii, gdzie według relacji członków związku zawodowego Sinaltrainal angażuje się w działania zastraszające i rozbijające solidarność pracowników. Fabryki miały być przekształcane w bazy dla sił bezpieczeństwa publicznego. Związkowcy oskarżali firmę o dezinformację, manipulacje i działania mające na celu fizyczną i symboliczną likwidację niezależnego ruchu pracowniczego

Inwazja Rosji na Ukrainę

W 2015 roku Nestlé – poprzez markę Nesquik – miało wpływać na politykę zatrudnienia w ukraińskiej telewizji, rzekomo wymuszając zatrudnianie tylko rosyjskojęzycznych prowadzących. Po inwazji Rosji w 2022 roku Nestlé długo zwlekało z wycofaniem się z tego rynku. Choć firma zatrudnia tam 7000 osób, jej decyzja o kontynuacji sprzedaży „produktów pierwszej potrzeby” była szeroko krytykowana. W listopadzie 2023 roku Nestlé zostało oficjalnie wpisane przez ukraińską agencję antykorupcyjną na listę międzynarodowych sponsorów wojny.

Dobrostan zwierząt i obietnice bez pokrycia

W 2018 roku Nestlé podpisało „Better Chicken Commitment”, zobowiązując się do poprawy warunków chowu kur. Jednak według raportu z 2025 roku, firma nie przedstawiła postępów we wdrażaniu zmian. Co więcej, w tej kwestii cofa się w rozwoju. W 2024 roku Nestlé deklarowało, że 74,4% pochodziło z chowu bezklatkowego – spadek z 76,3% w roku 2021.

Krwawy biznes pod płaszczykiem pozytywnego wpływu społecznego

Nestlé to korporacja wielowymiarowa. Z jednej strony dane finansowe budzą podziw, z drugiej – kontrowersje i dramaty humanitarne wywołują falę sprzeciwu.  Bo choć Nestlé może być symbolem innowacji i sukcesu biznesowego, to sposoby, na jakie osiągnęła status globalnej potęga, budzą ogromne wątpliwości natury moralnej.

---

---