W ostatnich dekadach ezoteryka zmieniła się z niszowego zainteresowania w kwitnący sektor gospodarki, przyciągając uwagę zarówno rzeszy domorosłych mistyków, szukających sposobu na biznes, jak i osób poszukujących alternatywnych doświadczeń duchowych. Niniejszy artykuł zagłębia się w niuanse ezoteryki, biorąc pod lupę jej teoretyczne podstawy, przyczyny wzrastającej popularności, finansowy krajobraz światowego i polskiego rynku ezoterycznego, znanych praktyków oraz prognozy na przyszłość.
Ezoteryka w teorii
Zrozumienie teoretycznych fundamentów ezoteryki jest kluczowe dla zrozumienia jej roli we współczesnym społeczeństwie. Ezoteryka, w swojej istocie, obejmuje poszukiwanie ukrytej wiedzy i mistycznego zrozumienia, poza zasięgiem zwykłych śmiertelników. To właśnie ten elitaryzm stoi u podstaw doświadczeń ezoterycznych i stawia je w opozycji do religii popularnej. Termin „ezoteryka” odnosi się szerokiego spektrum praktyk, takich jak wróżbiarstwo, astrologia, alchemia, numerologia, czy mistycyzm duchowy.
Jak twierdzi Ksenia Olkusz:
Podobne artykuły
Ezoteryka istniała na przestrzeni wieków jako dziedzina balansująca na krawędzi nauki i magicznych rytuałów. Towarzysząca ludziom od początku cywilizacji wiedza tajemna stanowiła przede wszystkim peryferie religii, współtworząc określony obraz rzeczywistości oraz podbudowując lub potwierdzając skonstruowany za pomocą dogmatów obraz świata.
Ezoteryka a religia
Ezoteryka i religia to dwa obszary poszukiwań duchowych, które od wieków wpływają na sposób, w jaki ludzie rozumieją i doświadczają istnienia. Ezoteryka różni się od większości tradycyjnych religii za sprawą większego poziomu elitaryzmu, poszukiwania wiedzy tajemnej i niedostępnej dla ogółu, pojęcia głęboko osadzonego w mistycyzmie i praktykach duchowych. W przeciwieństwie do ustrukturowanych religii ezoteryka jest bardziej elastyczna i niezdefiniowana. Obejmuje różnorodne praktyki, które mają na celu zgłębienie tajemnic wszechświata i własnej świadomości.
To alternatywa dla religii, które oferują tradycyjne struktury i hierarchie duchowe. Religie najczęściej mają określone zasady moralne i etyczne, które kształtują życie ich wyznawców, co może wykluczać pewne osoby. Mimo różnic, zarówno ezoteryka, jak i religia, łączy głębokie pragnienie zrozumienia duchowego wymiaru życia. Zarówno ezoterycy, jak i wyznawcy różnych religii, poszukują sensu, pocieszenia i odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące istnienia, dlatego ku ezoteryce często skłaniają się osoby, którym nie odpowiada kodeks etyczny religii popularnych lub ci, którzy zostali z niej wykluczeni za sprawą swoich poglądów, orientacji seksualnej, czy pochodzenia.
Jak trwoga to do… czyli o tym, jak ezoteryka wypiera tradycyjne religie
Nie od dziś wiadomo, że praktyki ezoteryczne i religijne cieszą się większą popularnością w trudnych czasach. Ten fenomen można przypisać poszukiwaniu pocieszenia, sensu i poczucia kontroli w obliczu przeciwności losu. Niegdyś ludzie w pierwszej kolejności zwracali się ku doktrynom religijnym, jednak obecnie można zaobserwować powolne odejście części społeczeństwa od tradycyjnych wierzeń religijnych ku ezoteryce. To odzwierciedlenie ograniczonego zaufania wobec tradycyjnych religii oraz szerszej transformację społeczeństwa w podejściu jednostek do duchowości i sensu życia.
Było to widoczne, między innymi, w społeczeństwie rosyjskim po inwazji Rosji na Ukrainę. Jak donosi magazyn Wiedomosti na bazie analizy danych operatora telefonii komórkowej Tele2, po rozpoczęciu wojny w Rosji odnotowano dwudziestokrotny wzrost ruchu na stronach szkół internetowych oferujących kursy numerologii, wróżbiarstwa, astrologii i innych ezoterycznych praktyk – z 312 wizyt między styczniem a marcem 2022 r. do 5962 w tym samym okresie w 2023 roku. Według raportu Rambler w 2023 r. Rosjanie wydali na studiowanie ezoteryki aż 904 mln rubli. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy był fakt poparcia Cerkwi dla decyzji rządu rosyjskiego oraz jej aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym.
Dr hab. Agata Gąsiorowska, zastępca dyrektora Wydział Psychologii Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu w następujący sposób tłumaczy wzrost popularności ezoteryki w kryzysowych czasach:
To przejaw szerszego efektu, który opisywany jest m.in. przez „teorię kompensacyjnej kontroli” Aarona Kaya. Mówi ona o tym, że kiedy mamy do czynienia z brakiem poczucia kontroli, próbujemy ją odzyskać. Nie jesteśmy jednak w stanie jej odzyskać w sposób obiektywny, uciekamy się więc do różnego rodzaju zachowań czy poglądów, które mają w sobie strukturę, są uporządkowane, a przynajmniej na takie wyglądają. Poświęcamy się takim zachowaniom czy poglądom dużo silniej niż wtedy, gdy poczucie kontroli nam towarzyszy. (…) To może być wiara w Boga, który ma kontrolę nad rzeczywistością, ale też wiara w kontrolujący rząd. Są też wyniki badań pokazujące, że odpowiedzią na brak kontroli może być wiara w naukę albo – wręcz przeciwnie – wiara w paranaukę, parapsychologię.
Wróżki popularne na całym świecie…
Rosja nie jest ewenementem na skalę światową. W obliczu kryzysu klimatycznego, zdrowotnego i społecznego, inflacji i wojen króluje poczucie niepewności i zagrożenia, wykorzystywane i łagodzone przez spirytystycznych guru wszelkiej maści. Zgodnie z danymi Jobteaser 70% osób w wieku od 18 do 24 lat we Francji praktykuje nurty ezoteryczne, takie jak czary, jasnowidzenie, numerologia, kartomancja i astrologia. Co więcej, 58% Francuzów, niezależnie od wieku, deklaruje wiarę w co najmniej jedną z tych pseudonaukowych dyscyplin.
Amerykanie także są skorzy to oddawania swojego losu i pieniędzy w ręce mistyków. Według badania przeprowadzonego przez YouGov, około22% Amerykanów twierdzi, że w pewnym momencie swojego życia konsultowało się z wróżką, medium lub wróżbitą – wielkość rynku, mierzona wysokością przychodów, w branży usług parapsychologicznych w Stanach Zjednoczonych w 2022 r. wyniosła 2,3 mld dolarów. Zgodnie z wynikami badania 41% Amerykanów wierzy w możliwości wróżek, 42% w to, że energia duchowa może być lokowana w przedmiotach, 29% w astrologię, a 62% dorosłych obywateli w przynajmniej jedno z tych zjawisk.
A co ze statecznymi Anglikami? Otóż tam ezoteryka także cieszy się popularnością. Co więcej, oddziałuje nawet na rodzinę królewską. Z niedawno opublikowanych wspomnień księcia Harry’ego pt. „Spare” wynika, że korzystał z usług osoby o rzekomych zdolnościach parapsychicznych, aby skontaktować się ze swoją zmarłą matką, Dianą, księżną Walii, która zginęła tragicznie w wypadku samochodowym w Paryżu w 1997 roku. Kobieta o bliżej nieokreślonych zdolnościach została polecona przez zaufanego przyjaciela i choć Harry „zdawał sobie sprawę, że istnieje duże prawdopodobieństwo oszustwa” to przyznał także, że podczas spotkania „poczuł energię” i do pewnego stopnia wierzy w prawdziwość wiadomości od zmarłej matki, jakie przekazała mu wróżka.
I w tej wierze nie odbiega od pewnej części społeczeństwa Wielkiej Brytanii. Badania szacują, że około 10% populacji Wielkiej Brytanii regularnie odwiedza medium. Ankieta przeprowadzona w 2011 roku przez YouGov wykazała, że około jedna czwarta Brytyjczyków konsultowała się z wróżkami, a ponad połowa z nich uważa, że mówiły prawdę.
…i w chrześcijańskiej Polsce!
Choć zdawać by się mogło, że w Polsce, państwie o długiej tradycji chrześcijańskiej, sprawy będą miały się inaczej, to w rzeczywistości, Polacy także wierzą w moc praktyk ezoterycznych, które w myśl zasady „przezorny zawsze ubezpieczony” śmiało łączą z rytuałami kościelnymi. Jak twierdzi Jarosław Mańka, od 80 do 95 proc. obywateli (według różnych statystyk) uważa się za katolików, jednocześnie aż 58% wierzy we wróżby i horoskopy, które stoją w sprzeczności z nauką kościoła. Z kolei Tomasz Ulanowski na portalu „Wyborcza” pisze, że co najmniej kilkanaście procent Polaków wierzy w czarną magię i czarnoksiężników.
Autor książki „W co wierzą Polacy”, Tomasz Kwaśniewski w następujący sposób określił nasze podejście do ezoteryki i wierzeń alternatywnych:
Co siódmy Polak odwiedził wróżkę, ponad połowa czyta horoskopy, a jeden na sześciu jest przywiązany do magicznego amuletu. Ponadto korzystają z jasnowidzów, leczą się u guślarek i szeptuch, piją miłosne napary i zaczarowaną wodę
Zgodnie z badaniem przeprowadzonym przez CBOS w 2018 r. aż 45% Polaków czyta horoskopy, ale jedynie 3 proc. ankietowanych zawsze stosuje się do zawartych w nich zaleceń w życiu codziennym, a więcej niż co drugi czytający (57%) nie przywiązuje wagi do zawartych w nich informacji. Z deklaracji badanych wynika także, że 11% obywateli Polski w swoim życiu choć raz skorzystało z pomocy wróżbity. Na popularność usług wróżbiarskich nie wpływa istotnie religijność badanych, która w teorii powinna kształtować ich negatywny stosunek do magicznych praktyk. Co więcej, osoby uczestniczące w praktykach religijnych kilka razy w tygodniu nawet nieco częściej niż pozostałe przyznają, że chociaż raz skorzystały z usług wróżki (23%). Co prawda, te badania są sprzed 5 lat, ale – biorąc pod uwagę to co stało się w Rosji – można dojść do wniosku, że liczba Polaków lubujących się horoskopach i ezoterycy na pewno nie zmalała. Wręcz przeciwnie, można podejrzewać, że gwałtowanie poszła w górę.
Portal Portfel Polaka szacuje, że Polacy wydają rocznie na usługi ezoteryczne aż ponad 2 miliardy złotych – w ciągu 2020 roku z porad wróżbitów przez telefon i SMS skorzystało 1,2 miliona Polaków i każdy z nich wydał na to średnio 22 złote.
Wartość rynku ezoterycznego w Polsce i na świecie
Rynek ezoteryczny to lukratywny biznes – zarówno w Polsce, jak i na świecie. Według raportu Allied Market Research globalna wartość rynku astrologicznego została wyceniona na 12,8 miliarda dolarów w 2021 roku i przewiduje się, że do 2031 roku osiągnie 22,8 miliarda dolarów przy wzroście CAGR o 5,7% w latach 2022-2031. Nieźle ma się także rynek tarota – przewiduje się, że wielkość rynku kart tarota do 2031 r. osiągnie 1589,22 mld dolarów (przy CAGR na poziomie 3,51%). Jak czytamy w komentarzu do raportu:
W wyniku powtarzających się lockdownów ludzie z całego świata obawiali się o swoje zdrowie, a także majątek. W tych ponurych czasach ludzie tłumnie odwiedzali astrologów w poszukiwaniu gotowych rozwiązań. Byli ciekawi, co będzie dalej i jak zaradzić obecnym problemom zdrowotnym i finansowym w sytuacji, gdy liczba zachorowań na Covid-19 sięga milionów, co skutkuje milionami zgonów. W tych niepewnych czasach ludzie zwracali się do astrologów ze wszystkim, od kwestii finansowych po śluby, częściej niż kiedykolwiek wcześniej.
Z kolei w Polsce pierwszy bum na ezoterykę nastąpił w 2012 roku, kiedy to prognozowano koniec świata według Majów. Wówczas wartość rynku usług ezoterycznych w Polsce sięgnęła 2 miliardów złotych, a w ciągu niemal dekady jest wartość wzrosła o około 30% – do 3 miliardów złotych zgodnie z danymi na 2021 rok. Apogeum popularności nastąpiło w czasie pandemii i można zakładać, że z uwagi na inflację, kryzys gospodarczy oraz wojnę toczącą się za naszą wschodnią granicą, na 3 miliardach nie się nie skończy.
Tego zdania zdecydowanie są polscy ezoterycy. Robert Górnicki, tarocista, ezoteryk i założyciel gabinetu Przestrzeń Ezoteryczna, u którego sesja 30 minut wróżenia kosztuje 250 zł, w rozmowie z Money.pl twierdzi:
Zapotrzebowanie na usługi jest obecnie zdecydowanie większe od tego, które było przed pandemią.
Z kolei polski jasnowidz Krzysztof Jackowski wypowiada się na ten temat w następujący sposób:
Mam wrażenie, że świat się zmienia, oficjalna nauka zawiodła. Nic dziwnego, że odpowiedzi na ważne, życiowe pytania ludzie poszukują w sferach wcześniej uznawanych za co najmniej, mało wiarygodne.
Najwięksi biznesmeni w świecie ezoteryki
Zgodnie z informacjami opublikowanymi na łamach Business Insider, znane wróżki za godzinną sesję wróżenia z tarota liczą sobie nawet 400 zł. Jednak na portalach ogłoszeniowych znajdą się i tańsze oferty, takie jak 70 zł za 15 minut przepowiedni, lub tarot na miłosną przyszłość – 20 zł. Barbara Sienkiewicz, wiedźma z Podlasia, o której niedawno pisano w magazynie Forbes, za 5 minut rozmowy liczy sobie 20 zł, dziewięć i pół minuty 40 zł, a trzydzieści pięć minut to koszt rzędu 150 zł. Znany jasnowidz Krzysztof Jackowski prowadzi działalność gospodarczą zarejestrowaną jako „usługi paranormalne” i organizuje kursy jasnowidzenia, którego pełna cena wynosi 940 zł. Są też dostępne atrakcyjne promocje, kiedy to kurs można nabyć za 577 zł. Z kolei u wróżki Anny Kempisty można zamówić swój indywidualny Kosmogram za 450 zł, zapisać się na trzydziestominutowe wróżenie z kart tarota za 250 zł i sześćdziesięciominutowe za 450 zł lub skorzystać z kursu wróżenia, który kosztuje 1000 zł.
Hojni sceptycy
Nie brakuje także sceptyków, którzy od dekad próbują zachęcić mistyków do udowodnienia swoich nadprzyrodzonych zdolności. I chociaż wielu próbowało, to nikomu jeszcze się nie udało. Nie brakuje udokumentowanych przypadków porażek w wykazaniu zdolności paranormalnych w rygorystycznych, kontrolowanych warunkach. Przykładowo, James Randi, badacz i demistyfikator twierdzeń paranormalnych i pseudonaukowych, zaoferował milion dolarów każdemu, kto będzie w stanie zademonstrować nadprzyrodzone lub paranormalne zdolności zgodnie z wcześniej ustalonymi kryteriami testów naukowych. Jednak mimo że wyzwanie trwało od 1964 do 2015 roku, nikt nie był w stanie zgarnąć nagrody.
Polscy wróżbici, wiedźmy i jasnowidze także mają szansę na milion (tym razem euro), bowiem od 2012 roku Klub Sceptyków Polskich we współpracy z naukowcami z Belgii organizuje konkurs mający na celu udowodnienie paranormalnych zdolności kandydatów. Testy wstępne odbywają się w Polsce – opłata aplikacyjna wynosi 50 euro i jest zwracana po pozytywnym ukończeniu testów wraz z 500 euro nagrody. Następnie przychodzi czas na finał, który odbywa w Belgii. Zwycięzcy otrzymują nagrodę Syzyfa i milion euro. Niestety jak dotąd, mistycy nie walą drzwiami i oknami, żeby powalczyć o nagrodę
Przyszłość rynku ezoterycznego
Ogromna wartość sektora ezoteryki i popularność usług paranormalnych jest dowodem na zmieniający się krajobraz naszych poszukiwań duchowych. Zgodnie z wynikami badania IBRiS opublikowanymi na łamach Rzeczpospolita w 2020 roku wyraźnie spada zaufanie wobec kościoła. Według badania pozytywny stosunek do Kościoła katolickiego w Polsce zadeklarowało zaledwie 35%, 32% określiło swoją opinię jako negatywną, a 31% ma stosunek neutralny. W świetle tych informacji oraz niestabilnego środowiska gospodarczego i politycznego można spodziewać się, że coraz więcej osób będzie poszukiwać alternatywnych form duchowości i oddawać swój los w ręce mistyków, wróżek i jasnowidzów.
Chcesz zgłębić temat ezoteryki?
Zapraszamy na platformę Player.pl, gdzie możecie obejrzeć m.in. program „Zapisane w gwiazdach”, w którym zobaczysz historie bohaterów, którzy doświadczyli czegoś wyjątkowego i nadprzyrodzonego.. Co poza tym znajdziesz na tej aplikacji?
✅ Nowości kinowe
✅ Interesujące reality show
✅ Aktualne informacje z Polski i ze Świata
✅ Kultowe seriale
✅ Produkcje z najlepszymi aktorami na świecie
