Aleksiej Nawalny zmarł 16 lutego 2024 roku. Poinformował o tym Zarząd służby więziennej Rosji. Poniżej prezentujemy nasz artykuł nt. jego działalności.
Działalność Aleksieja Nawalnego budzi wiele kontrowersji zarówno w Rosji, jak i na świecie. Jedni uważają go za działacza społecznego, który wypowiedział wojnę korupcji i nieprawidłowościom społecznym w Rosji, podczas gdy inni uznają go za element wewnętrznej walki o wpływy między rosyjskimi oligarchami. Jaka jest prawda? Trudno powiedzieć, dlatego w dzisiejszym artykule, abstrahując od kwestii politycznych, skupimy się na jego działalności biznesowej i medialnej, a także przyjrzymy się kontrowersjom związanym z jego majątkiem.
Pochodzenie
Ojciec lidera opozycji urodził się w Zalesiu. To ukraińska wieś, która obecnie znajduje się w strefie wyłączonej z eksploatacji z uwagi na wypadek w Czarnobylu. Zgodnie z informacjami, jakie zdradzili BBC krewni Aleksiej Nawalny, we wczesnym dzieciństwie był wychowywany przez rodziców i babcię, do której później często przyjeżdżał wraz z siedem lat młodszym bratem Olegiem. To tam nauczył się języka ukraińskiego.
Podobne artykuły
Pod koniec lat dziewięćdziesiątych rodzina założyła własną fabrykę zajmującą się wyplataniem produktów z wikliny, a oprócz tego prowadziła dwa sklepy spożywcze w jednej z rosyjskich wiosek. Aleksiej i jego brat otrzymali po 25% udziałów w tych firmach, ale Aleksiej wkrótce zrezygnował ze swoich udziałów w fabryce.
Aleksiej idzie w ślady rodziców – ojca prawnika oraz przedsiębiorczej matki
W 1993 roku Anatolij Nawalny ukończył Alabińską szkołę średnią w osadzie wojskowej Kalininiec i do 1998 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Przyjaźni Narodów Rosji. W 1998 roku ukończył Wydział Prawa Rosyjskiego Uniwersytetu Przyjaźni Narodów, a po roku zapisał się na korespondencyjne studia na Wydziale Finansów i Kredytu Akademii Finansów przy Rządzie Federacji Rosyjskiej, na specjalizacji Papiery Wartościowe i Biznes Giełdowy, który ukończył w 2001 roku. Natomiast rok później dzięki rekomendacjom od Garry’ego Kasparova, Yevgeniyi Albats, Sergeya Gurieva i Olega Tsyvinsky’ego, przez sześć miesięcy studiował na Uniwersytecie Yale w ramach programu Yale World Fellows.
Nawalny posiadał 25% udziałów w rodzinnej firmie Kobyakowska Fabryka, jednak później pozbył się udziałów w zakładzie. Przez pewien czas pracował w banku Aerofłot, a w 1997 roku, założył firmę Niesna, oferującą usługi fryzjerskie, którą po pewnym czasie sprzedał.
W tym samym roku zarejestrował kolejną firmę, Allect, gdzie pełnił funkcję zastępcy dyrektora ds. prawnych. W wyborach do Dumy w 2007 roku przedsiębiorstwo Allekt zajmowało się reklamą partii Związek Sił Prawicowych, która stanowiła „rezerwową” partię rządu. W sumie Związek Sił Prawicowych zakupił za pośrednictwem Allekt reklamy o wartości 99 mln rubli, od których Nawalny otrzymał prowizję w wysokości 5%, tj. 5 milionów. W 2011 roku firma ogłosiła upadłość.
W latach 1998–1999 pracował w firmie deweloperskiej ST-Grupa Szalwy Czygirinskiego, gdzie zajmował się, między innymi, kontrolą walutową i prawem antymonopolowym. W 2000 roku Nawalny wraz z przyjaciółmi z wydziału prawa założył firmę N.N. Securitiz, która zajmowała się obrotem papierami wartościowymi na giełdzie, ale ostatecznie zbankrutowała. W 2001 roku Nawalny założył przedsiębiorstwo transportowe pod nazwą Euroazjatyckie Systemy Transportowe, a w 2006 roku został prowadzącym programu „Kroniki Urbanistyczne” nadawanego w radiostacji Echo Moskwy.
W 2009 roku Nawalny zdał egzamin kwalifikujący do Izby Adwokackiej Obwodu Kirowskiego i założył firmę Nawalny i Partnerzy. Zgodnie z oficjalnymi danymi Banku Decyzji Sądów Arbitrażowych, podczas swojej praktyki adwokackiej brał udział w zaledwie 11 sprawach w sądach arbitrażowych, przy czym tylko w dwóch z nich występował osobiście – w pozostałych sprawach zastępowali go przedstawiciele. Jednym z pierwszych klientów był rodziny zakład Nawalnego – Kobyakowska Fabryka. Jednak przed upływem roku firma została zlikwidowana.
W 2011 roku do Aleksieja uśmiechnął się los, kiedy to Piotr Iwlew, dyrektor wykonawczy Amerykańskiego Instytutu Współczesnej Rosji, zatrudnił Nawalnego do świadczenia usług prawnych, płacąc mu miesięcznie 10 000 dolarów, co stanowiło ogromną pensję jak na rosyjskie warunki.
W lutym 2012 roku Narodowy Bank Rezerwowy Aleksandra Lebiediewa nominował Nawalnego na członka rady dyrektorów Aerofłotu, a w czerwcu 2012 roku Nawalny wszedł do rady dyrektorów Aerofłotu, zdobywając 6,5% głosów akcjonariuszy. Jednak w 2013 roku sąd skazał go na pięć lat pozbawienia wolności. Decyzja sądu opierała się na stwierdzeniu, że działalność polityka w państwowej spółce Kirowles przynosiła znaczne straty. Wyrok ten wywołał falę demonstracji poparcia dla Nawalnego, który wówczas cieszył się popularnością jako śledczy na platformie YouTube. W październiku sąd drugiej instancji utrzymał orzeczenie, choć jednocześnie zawiesił wykonanie kary na pięć lat. Po ostatecznym uprawomocnieniu się wyroku Izba Adwokacka pozbawiła Nawalnego statusu adwokata, a Europejski Trybunał Praw Człowieka, w wyroku z 23 lutego 2016 roku, potwierdził naruszenie praw Nawalnego oraz drugiego oskarżonego w trakcie postępowania przed rosyjskim sądem. Od tego czasu Nawalny ograniczył się do działalności społecznej, medialnej i politycznej.
Aleksiej Nawalny próbuje swoich sił w polityce
Aleksiej Nawalny rozpoczął swoją karierę polityczną w partii „Jabłoko”, ale ostatecznie został z niej wykluczony za „wyrządzenie szkód o charakterze politycznym względem partii, ze szczególnym uwzględnieniem działalności nacjonalistycznej”, chociaż sam uważa, że wyrzucono go po tym, jak domagał się odsunięcia od stanowiska prezesa partii.
W 2007 roku został jednym ze współzałożycieli ruchu nacjonalistycznego Народ, ponieważ jak twierdził, nacjonalizm jest jednym z „kluczowych, definiujących punktów” ideologii ruchu, a on sam uważa się za „normalnego rosyjskiego nacjonalistę”. W 2008 roku założył Unię Akcjonariuszy Mniejszościowych, organizację publiczną zajmującą się ochroną praw prywatnych inwestorów, a we wrześniu 2013 roku, będąc na pierwszym szczycie popularności medialnej, wziął udział w wyborach na stanowisko mera Moskwy, gdzie zajął drugie miejsce z wynikiem 27,24% głosów, ale nie zaakceptował tego rezultatu i złożył oficjalny wniosek do moskiewskiego sądu miejskiego o unieważnienie wyników wyborów.
Poglądy polityczne Nawalnego sprowadzają się do dwóch podstawowych punktów. Pierwszym z nich jest zdecydowana krytyka Władimira Putina, który jak twierdził za jego rządów, trafiłby do więzienia, oraz podległej Putinowi partii Jedna Rosja. Opowiada się za koniecznością zdecydowanej walki z korupcją i nadużyciami ze strony władzy, ale jak dotąd nie przedstawił spójnego programu politycznego.
Drugim filarem natomiast jest konserwatywny nacjonalizm. Pomimo tego, że twierdził, że identyfikuje się bardziej ze swoimi ukraińskimi korzeniami niż rosyjskim pochodzeniem, Nawalny zaakceptował aneksję Krymu przez Rosję i oznajmił, że jako prezydent nie przystałby na przyznanie Krymu Ukrainie – zdanie zmienił dopiero w 2023 roku, kiedy to po wyjściu z więzienia wezwał do zwrotu Krymu Ukrainie i wypłaty reparacji.
Aleksiej Nawalny odnosi sukces na YouTube
Mimo dotychczasowego uczestnictwa w życiu publicznym i politycznym prawdziwa sława Nawalnego nastała wraz ze wzrostem popularności jego bloga i kanału na YouTube. Blog Aleksieja Nawalnego w rosyjskim Internecie zaczął zyskiwać na popularności w 2008 roku, kiedy to młody prawnik i były członek partii Jabłoko wykupił udziały w głównych rosyjskich spółkach państwowych. Jeden z pierwszych wpisów, który wywołał sporo szumu, dotyczył schematu domniemanej wielomilionowej defraudacji środków w Gazpromie Nawalny twierdził, że Gazprom odmówił zakupu gazu od Novateku po oferowanej cenie, argumentując decyzję brakiem środków, a kilka dni później pośrednik, któremu Gazprom udzielił pożyczki, zakupił go od Novateku i sprzedał samemu Gazpromowi – tyle że po dwukrotnie wyższej cenie niż początkowa. Różnica z transakcji w wysokości 1,5 miliarda rubli, jak twierdził Nawalny, trafiła do kieszeni „sprawnych menedżerów”. W sprawie wszczęto śledztwo, które wkrótce umorzono z uwagi na brak dowodów w sprawie.
Kolejnym krokiem Navalnego na drodze ku szerokiemu rozgłosowi była historia opublikowana na jego blogu pod tytułem „Jak VTB piłuje”, która dotyczyła zakupu platform wiertniczych przez VTB-Leasing. Na podstawie tego wpisu w 2009 roku opozycjonista po raz pierwszy opublikował wideo nawiązujące do filmu „Gwiezdne wojny”, które mimo niewielkiej liczby subskrypcji w ciągu zaledwie kilku dni uzyskało ponad 70 000 wyświetleń.
W 2011 roku wraz z uruchomieniem projektu o nazwie РосПил rozpoczął się nowy etap antykorupcyjnej działalności Aleksieja Nawalnego. Jego głównym zadaniem jest kontrola wydatkowania środków budżetowych w ramach zamówień publicznych. Ponadto pojawił się publiczny projekt РосЯма, który miał prosty zamysł, polegający na tym, że użytkownicy publikują zdjęcia dziur w jezdni, po czym automatyczny system miałby generować skargę do głównej inspekcji drogowej. Na fali protestów związanych z niezadowoleniem obywateli z fałszerstw na dużą skalę podczas wyborów parlamentarnych w 2011 roku, Aleksiej Nawalny zapowiedział też walkę o uczciwe wybory i uruchomił kolejny projekt – РосВыборы. Dane projekty istniały dzięki wsparciu crowdfundingowemu, ale w 2012 roku Nawalny zrezygnował z anonimowych darowizn i przy wsparciu sponsorów połączył wszystkie projekty w jedną strukturę – Fundację Walki z Korupcją (FBK).
Pierwsze śledztwo FBK pojawiło się dzięki Andreyowi Zayakinowi, współzałożycielowi Dissernet i późniejszemu twórcy Novaya Gazeta. Opierając się na hipotezie, że zamożni Rosjanie często kupują nieruchomości w Miami, Zayakin postanowił sprawdzić deputowanych w amerykańskim rejestrze pod kątem posiadania nieruchomości i znalazł dane dotyczące własności Vladimira Pekhtina – w ciągu dwóch dni od publikacji nazwisko Pekhtina było numerem jeden jeśli chodzi o liczbę wyszukiwani na Twitterze, sam materiał zyskał 300 000 wyświetleń w ciągu kilku miesięcy, a rosyjski Internet nazwał proces pozbawiania deputowanego stanowiska za pomocą exposé „pekhtingiem”.
- Aleksiej Nawalny jest twórcą następujących kanałów na platformie YouTube:
- Алексей Навальный 23 miliona subskrypcji i 1.47 miliarda wyświetleń),
- Навальный LIVE (3.14 miliona subskrypcji),
- Популярная политика (dawniej Штаб Навального – 2.1 miliona subskrypcji).
Za ich pośrednictwem do 2021 roku publikował różne śledztwa i demaskujące filmy.
Najchętniej oglądane wideo-śledztwa Nawalnego i Fundacji Walki z Korupcją na YouTube
| Data publikacji | Nazwa | Głowni bohaterowie | Liczba wyświetleń w milionach |
| 2021 | Дворец для Путина. История самой большой взятки (Pałac dla Putina. Historia największej łapówki) | Władimir Putin (prezydent Rosji) | 127,6 |
| 2017 | Он вам не Димон (To nie jest żaden Dimon) | Dmitrij Miedwiediew (premier Rosji) | 46,5 |
| 2020 | Я позвонил своему убийце. Он признался (Zadzwoniłem do swojego mordercy. Przyznał się) | Konstantin Kudryawcew (jeden z przypuszczalnych trucicieli Nawalnego) | 30,3 |
| 2020 | Дело раскрыто. Я знаю всех, кто пытался меня убить (Sprawa rozwiązana. Znam każdego, kto próbował mnie zabić) | grupa domniemanych trucicieli Aleksieja Nawalnego | 27,7 |
| 2015 | Чайка | Artem i Igor Czajka (synowie rosyjskiego prokuratora generalnego Jurija Czajki) | 26,4 |
| 2019 | Бентли, дворцы, убийства. Как устроен Северный Кавказ (Bentleye, pałace, morderstwa. Jak wygląda Północny Kaukaz) | rodzina Aliya Kaitova (zięcia byłego prezydenta rosyjskiej republiki Karaczajo-Czerkiesji Mustafy Batdyeva) | 23,2 |
Majątek Nawalnego
Majątek Aleksieja Nawalnego budzi spore kontrowersje w społeczeństwie rosyjskim, dlatego przeanalizujmy co się na niego składa.
Oficjalne aktywa
Zgodnie z deklaracją przedwyborczą z 2017 roku, dochody Nawalnego za okres sześciu lat od 2011 do 2016 roku wyniosły łącznie 41 mln rubli. Źródłem jego majątku miała być jego działalność adwokacka i przedsiębiorcza, a także 82 tys. euro odszkodowania od Rosji za sprawy Kirowles i Yves Rocher. Dochód żony Nawalnego, Julii, za cztery lata od 2013 do 2016 roku wyniósł 257 tysięcy rubli i była ona w posiadaniu depozytu bankowego w wysokości 3 mln oraz Forda Explorera.
Nawalny posiadał udziały w 35 spółkach o wartości 1 mln rubli, udziały w funduszach inwestycyjnych za 734 tys. rubli, a salda na jego rachunkach wynosiły ok. 300 tys. rubli.. Nawalny posiadał również jedną trzecią mieszkania w miejscowości Maryino.
W 2019 roku Nawalny zarobił na swojej jednoosobowej działalności gospodarczej 5,44 mln rubli – według niego na jego zarobki składały się przelewy z tytułu umów o świadczenie usług prawnych, organizacja pracy w Europejskim Trybunale Praw Człowieka (ETPC) itp. Jako główne źródło swoich dochodów Nawalny wskazał przedsiębiorcę Borisa Zimina – rosyjskiego biznesmena i osobę publiczną, filantropa i sportowca motorowego
Akcje
Według gazety Vedomosti oraz Lenta.ru wiosną 2008 roku Navalny zaczął zajmować się tak zwanym aktywizmem inwestycyjnym, nabywając udziały największych rosyjskich firm z sektora finansowego i refineryjnego za około 300 tys. rubli. Jak donosi wydawnictwo Kommiersant, Nawalny jest mniejszościowym udziałowcem największych rosyjskich spółek, w tym Surgutnieftiegazu, Transniefti, Rosniefti, Gazpromniefti, Gazpromu, TNK-BP i VTB Banku. Jak twierdzi dziennikarz Oleg Kashin:
Nawalny ma udziały w prawie wszystkich głównych rosyjskich spółkach, a jako mniejszościowy udziałowiec regularnie wywołuje skandale, oskarżając najwyższe kierownictwo spółek o liczne nadużycia.
Portfele Bitcoin
Na podstawie publicznie dostępnych danych wiadomo, że Aleksiej Nawalny w swoich projektach i kampanii wyborczej korzystał z dwóch portfeli bitcoinowych:
- 3MQTRzttkMtsMEy9dRq4Sf1xiSsWKgQkyH
- 3QzYvaRFY6bakFBW4YBRrzmwzTnfZcaA6E
Daty i sumy wpływów na oba są publicznie dostępne. Według obserwatora blockchain blockchair.com oraz magazynu Reuters, od 2016 do 2020 roku portfel nazwany „sztab Nawalnego” otrzymał 648 bitcoinów (ponad 3,3 miliona dolarów po kursie kryptowaluty w momencie wpłynięcia do portfela). Co więcej, przez cały czas istnienia danego portfela wpłynąć na niego miały Bitcoiny o wartości ponad 30 miliardów dolarów.
Nawalny i jego współpracownicy utrzymują, że datki pochodzą od zwykłych obywateli Rosji, jednak krytycy w to wątpią, z uwagi na to, że na dane portfele regularnie wpływały sumy od kilkudziesięciu do kilku milionów rubli, co znacznie przewyższa możliwości finansowe przeciętnych Rosjan.
Z uwagi na te niebotyczne sumy przelewów, które dodatkowo zbiegają się w czasie z publikacją kontrowersyjnych wideo na kanałach Nawalnego na platformie YouTube, na popularności zyskują przeróżne teorie spiskowe – jedni uznają Bitcoiny za finansowanie z Zachodu, podczas gdy inni uważają, że hojni są żądni władzy oligarchowie przeciwni Putinowi. Po bezprawnym skazaniu Nawalnego na karę więzienia darczyńcy jeszcze chętniej przelewają środki na portfele przynależne Nawalnemu, a głosy krytyki stają się coraz głośniejsze – a tego, jaka jest prawda, raczej się nie dowiemy.
Poniższa tabela podsumowuje fakty deponowania dużych ilości Bitcoinów na portfelach Nawalnego oraz daty publikacji kompromitujących filmów na jego kanale w latach 2017-2018.
| Data wpływu | Data publikacji wideo | Suma wpływów |
| 28.11. 2018 | 30.11. 2018 | 2 363 000 RUB (5 BTC) |
| 21.11.2018 | 22.11.2018 | 5 589 000 RUB (19,9 BTC) |
| 05.09.2018 | 06.09.2018 | 5 846 000 RUB (12,4 BTC) |
| 14.08.2018 | 16.08.2018 | 6 000 000 RUB (14,9 BTC) |
| 04.06.2018 | 07.06.2018 | 5 042 000 RUB (10,8 BTC) |
| 16.05.2018 | 18.05.2018 | 1527 000 RUB (3 BTC) |
| 10.05.2018 | 15.05.2018 | 5 784 000 RUB (10,1 BTC) |
| 21.04.2018 | 26.04.2018 | 1 569 000 RUB (З BTC) |
| 11.04.2018 | 12.04.2018 | 6 022 000 RUB (14,2 BTC) |
| 26.03.2018 | 28.03.2018 | 4 508 000 RUB (10 BTC) |
| 07.03.2018 | 08.03.2018 | 4 490 000 RUB (8,4 BTC) |
| 02.02.2018 i 09.02. 2018 | 08.02.2018 | 1 010 000 RUB (3 BTC) i 4 515 000 RUB (10 BTC) |
| 10.11.2017 | 14.11.2017 | 1335000 RUB (3,5 BTC) |
| 04.11.2017 | 09.11.2017 | 1 229 000 RUB (3 BTC) |
| 27.09.2017 | 28.09.2017 | 1 365 000 RUB (б,1 BTC) |
| 25.09.2017 | 26.09.2017 | 1 056 000 RUB (5 BTC) |
| 14.08.2017 | 17.08.2017 | 777 000 RUB (Э,2 BTC) |
| 05.08.2017 | 08.08.2017 | 863 000 RUB (5 BTC) |
| 17.05.2017 | 19.05.2018 | 1 449 000 RUB (15,1 BTC) |
|
Łącznie: 62 339 000 RUB (165,6 BTC) – zgodnie z kursem Bitcoina 6itkurs.ru z 2020 roku.
|
||
Nawalny więźniem politycznym
Postać Nawalnego zawsze była otoczona kontrowersjami. Jego agresywna retoryka wobec władz, konfrontacyjne podejście do polityki i zarzuty o nacjonalizm oraz skrajnie prawicowe poglądy, wywoływały sprzeczne reakcje społeczeństwa rosyjskiego i krytykę ze strony środowisk prodemokratycznych, lewicowych i liberalnych.
Nawalny wielokrotnie podkreślał, że jest ofiarą politycznych represji i zamachów na jego życie. W rzeczywistości więźniem politycznym stał się w lutym 2021 roku, kiedy to wyrok w zawieszeniu zastąpiono karą pozbawienia wolności na ponad dwa i pół roku, a jego organizacje, zostały później uznane za ekstremistyczne i zlikwidowane.
W marcu 2022 roku Nawalny został skazany na dodatkowe dziewięć lat więzienia po tym, jak uznano za winnego defraudacji i obrazy sądu podczas nowego procesu uznawanego przez Amnesty International za fikcję. W sierpniu 2023 roku polityka skazano na dodatkowe 19 lat więzienia pod zarzutem ekstremizmu, co oznacza, że zostanie zwolniony w grudniu 2038 roku.
Nawalny stwierdził, że jego wyrok będzie tak długi, jak jego życie lub życie reżimu politycznego w kraju. W grudniu 2023 roku opozycjonista na prawie trzy tygodnie zaginął bez wieści. Jego poplecznicy zaoferowali nawet nagrodę w Bitcoinach dla osób, które podadzą rzetelne informacje na temat miejsca jego pobytu, jednak bez skutku. Obecnie wiadomo, że Nawalny przebywa w nowym więzieniu w Jamalsko-Nienieckim Okręgu Autonomicznym.
Podsumowanie
Aleksiej Nawalny to niejednoznaczna postać, która bezsprzecznie przejdzie do historii jako jeden z nielicznych Rosjan, który otwarcie przeciwstawił się Putinowi i obecnemu reżimowi. Jak na razie władza okazała się silniejsza, jednak niewykluczone, że to właśnie to jego sytuacja uruchomi efekt domino.
Chcesz zgłębić historię Nawalnego?
Zapraszamy na platformę Player.pl, gdzie możecie obejrzeć „Nawalny” – dokument, w którym Reżyser Daniel Roher przygląda się życiu i działalności przywódcy rosyjskiej opozycji Aleksiejowi Nawalnemu, który przez lata dorobił się potężnych wrogów – w tym prezydenta Władimira Putina. Co poza tym znajdziesz na tej aplikacji?
✅ Nowości kinowe
✅ Interesujące reality show
✅ Aktualne informacje z Polski i ze Świata
✅ Kultowe seriale
✅ Produkcje z najlepszymi aktorami na świecie
