Od października 2025 roku w Polsce zacznie obowiązywać nowy system kaucyjny za butelki i puszki – zmiana, która może znacząco wpłynąć na działalność wielu przedsiębiorstw. Co musisz wiedzieć, aby przygotować swoją firmę na nadchodzące zmiany? Jakie obowiązki czekają na producentów, importerów i sprzedawców? 
Na czym ma polegać nowy system kaucyjny w Polsce?
Nowy system kaucyjny, który wejdzie w życie w październiku 2025 roku, ma na celu uporządkowanie kwestii zwrotu i recyklingu opakowań po napojach. Dotychczas system kaucyjny obejmował jedynie szklane butelki wielokrotnego użytku, za które klienci mogli odzyskać kaucję, ale nie bezpośrednio w formie gotówki – zamiast tego, przy zwrocie butelki, można było zakupić kolejny napój po obniżonej cenie.
Nowe przepisy wprowadzają jednak istotne zmiany. Obejmą one nie tylko szklane butelki, ale również plastikowe butelki PET o pojemności do 3 litrów oraz puszki aluminiowe do 1 litra. Kaucja wyniesie 50 groszy za plastik i puszki oraz 1 zł za butelki szklane, a konsumenci będą mogli ją odzyskać bez okazywania paragonu. Co ważne, zwrot kaucji nastąpi jedynie za opakowania niezgniecione, czyste i z czytelnym kodem kreskowym, co wymusi zmianę przyzwyczajeń związanych z postępowaniem z odpadami w gospodarstwach domowych.
Podobne artykuły
Kogo obejmie nowy system kaucyjny?
Nowy system kaucyjny obejmie szeroką grupę podmiotów gospodarczych, które mają bezpośredni kontakt z opakowaniami objętymi kaucją. W szczególności są to:
- producenci i importerzy opakowań: firmy, które wprowadzają na rynek butelki plastikowe i puszki aluminiowe, będą zobowiązane do oznaczania tych produktów odpowiednimi etykietami kaucji. Ponadto, będą musiały zgłaszać ilość wprowadzonych opakowań do centralnego rejestru kaucyjnego, co pozwoli na ewidencjonowanie i monitorowanie obiegu opakowań,
- dystrybutorzy i hurtownie: podmioty, które sprzedają produkty w opakowaniach objętych kaucją, będą musiały upewnić się, że ich towary są prawidłowo oznakowane oraz posiadają dokumentację potwierdzającą udział w systemie kaucyjnym. W przypadku braku wymaganych oznaczeń lub dokumentacji, dystrybutorzy mogą zostać ukarani finansowo,
- detaliści i punkty sprzedaży: sklepy detaliczne, supermarkety, stacje benzynowe oraz inne punkty sprzedaży będą musiały zapewnić infrastrukturę do odbioru opakowań kaucyjnych. W praktyce oznacza to instalację automatów do zwrotu butelek i puszek lub organizację specjalnych punktów odbioru. Dodatkowo, pracownicy punktów sprzedaży będą zobowiązani do przejścia odpowiednich szkoleń z obsługi systemu kaucyjnego i procedur raportowania,
- operatorzy automatów zwrotowych: wprowadzenie systemu kaucyjnego stwarza także nowe możliwości dla firm zajmujących się dystrybucją i serwisowaniem automatów do zbierania opakowań. Firmy te będą odpowiedzialne za zapewnienie sprawnego działania automatów oraz za przekazywanie zebranych danych do centralnego systemu ewidencyjnego.
Przedsiębiorstwa nieobjęte obowiązkiem uczestnictwa w systemie kaucyjnym mogą dobrowolnie przystąpić do programu, co może przynieść korzyści wizerunkowe oraz dodatkowe źródła przychodu.
Twoja firmy potrzebuje dodatkowych środków, a Ty nadal czekasz na decyzję z banku?
Zgłoś się do eFaktor – a decyzję dotyczącą finansowania otrzymasz tego samego dnia. Wymień faktury na gotówkę w przeciągu 24h. Odbierz środki i wydawaj pieniądze swoje, a nie te, które pożyczył Ci bank.
Obowiązki przedsiębiorców w ramach nowego systemu kaucyjnego
Nowy system kaucyjny nakłada na przedsiębiorców szereg obowiązków, których celem jest stworzenie spójnego i efektywnego systemu zwrotu opakowań i ich ponownego wykorzystania lub recyklingu. Każda firma zobowiązana do uczestnictwa w systemie musi wdrożyć odpowiednie procedury, aby spełnić wymagania nowych przepisów. Jakie konkretne obowiązki czekają na przedsiębiorców?
Rejestracja w systemie kaucyjnym
Każdy przedsiębiorca wprowadzający na rynek opakowania objęte kaucją musi zarejestrować się w centralnym systemie ewidencji. Rejestracja obejmuje zgłoszenie wszystkich produktów podlegających kaucji oraz regularne raportowanie ilości wprowadzonych i zwróconych opakowań. Przedsiębiorcy muszą również przekazywać dane o kwotach zwróconych kaucji.
Oznaczanie produktów
Wszystkie opakowania objęte systemem kaucyjnym muszą być odpowiednio oznakowane. Na etykiecie każdego opakowania powinna znaleźć się informacja o wysokości kaucji oraz unikalny kod identyfikacyjny. Producentom i importerom zostanie udostępniona baza kodów, które będą musieli stosować na swoich produktach.
Prowadzenie ewidencji i raportowanie
Firmy muszą prowadzić szczegółową ewidencję liczby opakowań wprowadzonych na rynek i zwróconych przez konsumentów. Raportowanie do centralnego systemu będzie odbywać się cyklicznie – miesięcznie lub kwartalnie, w zależności od skali działalności. Dokumentacja musi być przechowywana przez określony czas na wypadek kontroli lub audytu.
Obsługa zwrotu opakowań
Punkty sprzedaży detalicznej muszą zorganizować miejsca do zwrotu opakowań kaucyjnych. Może to być automat do przyjmowania butelek i puszek lub dedykowane stanowisko do obsługi ręcznej. Wymogiem jest również przeszkolenie personelu, aby proces zwrotu odbywał się zgodnie z przepisami.
Edukacja i komunikacja z konsumentami
Przedsiębiorcy muszą zadbać o informowanie konsumentów o nowym systemie kaucyjnym. W punktach sprzedaży powinny pojawić się widoczne komunikaty dotyczące wysokości kaucji, zasad zwrotu oraz miejsc, w których można oddać opakowania.
Wymogi techniczne
Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² będą musiały zainstalować automaty do zwrotu opakowań (butelkomaty), których koszt wynosi od 70 000 do 100 000 zł. Należy również zapewnić przestrzeń do przechowywania zebranych opakowań i ich odbioru przez operatora systemu. Dodatkowo, konieczne będzie dostosowanie systemów kasowych i księgowych do obsługi kaucji oraz integracja z centralnym rejestrem kaucyjnym.
Logistyka odbioru i transportu opakowań
Firmy muszą opracować harmonogram odbioru zebranych opakowań i zadbać o ich odpowiednie przechowywanie. W przypadku dużych sklepów może to oznaczać konieczność organizacji transportu i magazynowania zwróconych opakowań do czasu ich odbioru przez operatora systemu.
Spełnienie wszystkich tych obowiązków wymaga dokładnego zaplanowania działań, przeszkolenia personelu i zainwestowania w odpowiednią infrastrukturę, co może stanowić znaczne obciążenie finansowe, zwłaszcza dla małych i średnich firm.
Ile zapłacą przedsiębiorcy i jakie wsparcie mogą uzyskać?
Wprowadzenie systemu kaucyjnego od października 2025 roku wiąże się z istotnymi kosztami dla przedsiębiorców, zwłaszcza dla sklepów detalicznych i sieci handlowych. Koszty te obejmują zarówno inwestycje początkowe, jak i bieżące wydatki operacyjne.
Koszt dostosowania jednego sklepu do systemu kaucyjnego szacowany jest na około 100 tys. zł. Kwota ta obejmuje zakup i instalację butelkomatu, dostosowanie przestrzeni sklepowej oraz przeszkolenie personelu. Dla sieci handlowych łączny koszt wdrożenia systemu w wielu placówkach może nawet sięgać kilkudziesięciu milionów złotych.
Według szacunków Polskiej Izby Handlu, w początkowej fazie system kaucyjny obejmie około 20-30 tys. sklepów w Polsce. Raport Deloitte wskazuje, że całkowity koszt inwestycyjny wdrożenia systemu kaucyjnego w Polsce przekroczy 14 mld zł, natomiast koszty operacyjne w ciągu pierwszej dekady funkcjonowania systemu mogą wynieść ponad 23 mld zł. Warto jednak wiedzieć, że przedsiębiorcy mogą skorzystać z różnych form wsparcia.
31 marca 2025 roku rozpoczął się nabór wniosków o dotacje w ramach drugiej edycji programu KPO GOZ II. Program ten oferuje wsparcie dla firm inwestujących w recykling i zrównoważoną produkcję, co może obejmować również koszty związane z wdrożeniem systemu kaucyjnego. Przedsiębiorcy mogą również skorzystać z ulg podatkowych oraz innych form wsparcia oferowanych przez instytucje rządowe i samorządowe. Warto śledzić aktualne programy i inicjatywy, które mogą pomóc w sfinansowaniu kosztów związanych z systemem kaucyjnym.
Sankcje za nieprzestrzeganie przepisów
Za niewywiązywanie się z obowiązków przewidziane są wysokie kary finansowe. Producentom, którzy nie zgłoszą informacji o liczbie opakowań wprowadzonych na rynek, grozi kara do 1 mln zł. Sklepy, które nie będą pobierać kaucji od konsumentów zgodnie z przepisami, mogą zostać ukarane grzywną do 500 tys. zł. Dodatkowo, producenci, którzy nie osiągną wymaganych poziomów selektywnej zbiórki odpadów, zostaną obciążeni opłatą produktową, której wysokość zależy od ilości nieodebranych opakowań.
Kontrolą nad przestrzeganiem przepisów zajmie się Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. Inspektorzy będą mogli przeprowadzać audyty i weryfikować dokumentację firm. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, przedsiębiorcy mogą liczyć się z karami administracyjnymi. W okresie przejściowym – od 1 października do 31 grudnia 2025 roku – organy kontrolne mogą zamiast kar stosować pouczenia, zwłaszcza jeśli naruszenia są drobne lub możliwe do szybkiego naprawienia.
Aby uniknąć sankcji, przedsiębiorcy powinni przeprowadzić audyt swoich procesów produkcyjnych, logistycznych i raportowania, identyfikując obszary wymagające dostosowania do nowych przepisów. Wdrożenie odpowiednich procedur i przeszkolenie personelu pozwoli uniknąć kar i zoptymalizować działanie firmy w ramach nowego systemu.
A co z korzyściami dla przedsiębiorców?
Wdrożenie systemu kaucyjnego w Polsce, choć wiąże się z wyzwaniami organizacyjnymi i finansowymi, może przynieść przedsiębiorcom konkretne korzyści. Przede wszystkim firmy aktywnie uczestniczące w systemie mogą budować swój wizerunek jako odpowiedzialne społecznie i ekologicznie. Tego typu działania proekologiczne są coraz bardziej cenione przez konsumentów, co może skutkować wzrostem lojalności klientów oraz przewagą konkurencyjną na rynku.
Dodatkowym atutem jest dostęp do wysokiej jakości surowców wtórnych. Zebrane w ramach systemu opakowania będą posegregowane i odpowiednio przygotowane do recyklingu, co obniży koszty zakupu surowców oraz ułatwi ich ponowne wykorzystanie. Dla firm produkujących napoje oznacza to bardziej efektywne zarządzanie odpadami i możliwość realizacji strategii gospodarki obiegu zamkniętego.
System kaucyjny może również stymulować przedsiębiorstwa do wprowadzania opakowań wielokrotnego użytku. Przykłady z innych krajów pokazują, że takie podejście w dłuższej perspektywie zmniejsza koszty produkcji i logistyki, a także minimalizuje ilość odpadów trafiających na wysypiska.
Ponadto, wdrożenie systemu kaucyjnego ułatwi firmom realizację unijnych i krajowych celów środowiskowych związanych z recyklingiem i redukcją odpadów. Przedsiębiorcy, którzy spełnią te wymogi, unikną sankcji finansowych i opłat produktowych, które będą nakładane na podmioty niewywiązujące się z nowych obowiązków.
Jak inne kraje radzą sobie z systemem kaucyjnym? Lekcja, z której mogą skorzystać polscy przedsiębiorcy
Wdrażanie systemów kaucyjnych w różnych krajach dostarcza cennych lekcji dla przedsiębiorców planujących adaptację podobnych rozwiązań w Polsce. Przykładem skutecznej implementacji jest Łotwa, gdzie w 2022 roku systemem kaucyjnym objęto plastikowe butelki i puszki. Dzięki wsparciu takich firm jak Cēsu Alus, zaangażowano kluczowych interesariuszy, co przełożyło się na wysoką efektywność zbiórki opakowań. Jednak wdrożenie wymagało dużej koordynacji i zaangażowania, co stanowiło istotne wyzwanie organizacyjne.
W Irlandii system kaucyjny, uruchomiony w lutym 2024 roku, spotkał się początkowo z oporem społecznym, ale po kilku miesiącach liczba zwracanych opakowań wzrosła z 2 do 111 milionów miesięcznie. To dowód na to, że nawet początkowe trudności mogą zostać przezwyciężone, a system może skutecznie zmieniać nawyki konsumentów, redukując ilość odpadów i wspierając cele charytatywne.
Stany Zjednoczone z kolei mogą pochwalić się jednym z najdłużej funkcjonujących systemów kaucyjnych. Connecticut, gdzie system działa od 1980 roku, osiągnął wskaźnik recyklingu na poziomie 88%. Modernizacja systemu w 2021 roku umożliwiła dalszą redukcję zaśmiecania i stworzenie nowych miejsc pracy związanych z obsługą systemu. Warto jednak zaznaczyć, że taki system wymaga ciągłej aktualizacji i dostosowywania do zmieniających się realiów.
Szkocja, mimo ambitnych planów, odłożyła wprowadzenie systemu kaucyjnego z 2022 na 2027 rok. Opóźnienia wynikają z problemów logistycznych i oporu politycznego, co pokazuje, że wdrożenie systemu może wiązać się z ryzykiem finansowym dla firm zaangażowanych w jego przygotowanie. Przykładem jest firma Biffa, która pozwała rząd szkocki o 200 milionów funtów odszkodowania za straty poniesione z powodu opóźnień.
Jak pokazują przypadki różnych państw, skuteczność systemu kaucyjnego zależy od efektywnej koordynacji działań wszystkich interesariuszy oraz elastyczności w reagowaniu na problemy organizacyjne i społeczne. Przedsiębiorcy powinni więc brać pod uwagę zarówno potencjalne korzyści – jak dostęp do surowców wtórnych i budowanie wizerunku ekologicznego – jak i ryzyka związane z kosztami wdrożenia oraz możliwością wystąpienia problemów logistycznych.
