Zaległości w ZUS znowu wzrosły. Przedsiębiorcy zapominają, że zadłużenie mogą rozłożyć na raty

W 2024 roku zaległości w ZUS z tytułu składek wzrosły o ponad 1,5 mld złotych, a więc o przeszło 8 proc. w porównaniu do roku poprzedniego. Warto więc wiedzieć, że zadłużenie wobec ZUS wiąże się z poważnymi konsekwencjami, a można ich w dość prosty sposób uniknąć. Wystarczy złożyć w ZUS wniosek o rozłożenie na raty zaległości składkowych.

Rosną zaległości w ZUS z tytułu składek

Na koniec roku 2024 łączna kwota zaległości w ZUS z tytułu składek ubezpieczeniowych wyniosła 21,1 mld zł. To aż o 1,5 mld zł i 8,1 proc. więcej niż na koniec roku 2023. Wzrosła też liczba dłużników ZUS, bo na dzień 31 grudnia 2024 r. było ich 639,8 tys., natomiast rok wcześniej 627,9 tys. Zakładając, że aktywnych płatników jest około 3 mln, zadłużenie dotyczy zatem nawet 21 proc. z nich.

Powyższe dane są niepokojące, ale też pokazują dość wyraźnie, że w ciągu ostatniego roku bardziej niż liczba dłużników wzrosła kwota zaległości wobec ZUS. To natomiast może świadczyć o tym, że podmioty już zadłużone nie mogą poradzić sobie z problemami i ich dług systematycznie rośnie. Tymczasem warto przypomnieć, że składki ZUS w 2025 roku ponownie wzrosły, a zatem pozbycie się zadłużenia będzie teraz jeszcze trudniejsze.

---

---

Co grozi za zaległości w ZUS?

Firmy mające zaległości w ZUS często nie zdają sobie sprawy, że za niepłacenie składek w terminie konsekwencje mogą być bardzo poważne i dotkliwe. Wobec nierzetelnych płatników ZUS może bowiem zastosować między innymi następujące sankcje:

• Naliczanie odsetek za każdy dzień opóźnienia – w 2025 r. wynoszą one 14,5% w stosunku rocznym. Warto jednak wiedzieć, że odsetki nie są pobierane, jeśli nie przekraczają 1% kwoty minimalnego wynagrodzenia, czyli 46,66 zł;
• Nałożenie kary grzywny – zgodnie z art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za niedopełnienie obowiązku opłacania składek w terminie może ona wynieść 5000 zł;
• Naliczenie opłaty dodatkowej – według art. 24 ww. ustawy może ona wynieść 100% wartości nieopłaconych składek;
• Wszczęcie postępowania egzekucyjnego – może być ono prowadzone w trybie administracyjnym lub sądowym i skutkować m.in. zajęciem rachunku bankowego;
• Zabezpieczenie roszczeń na majątku dłużnika – ZUS w tym celu może m.in. ustanowić hipotekę przymusową na nieruchomości lub zastaw ustawowy na rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych.

ZUS konsekwentnie próbuje odzyskać zaległe należności, dlatego trudno oczekiwać, że po prostu zapomni o niezapłaconych składkach. Nie należy więc także liczyć na ich przedawnienie. Dla porządku jednak warto jednak wyjaśnić, po jakim czasie przedawniają się zaległości w ZUS. W świetle obecnie obowiązujących przepisów przedawnienie składek ZUS następuje po 5 latach, licząc od dnia, w którym stały się one wymagalne.

Rozłożenie zaległości w ZUS na raty sposobem na uniknięcie konsekwencji

Przedsiębiorcy mający zadłużenie w ZUS mogą uniknąć negatywnych konsekwencji wymienionych wyżej, korzystając z możliwości rozłożenia zaległości na raty. Wciąż jednak wiele firm nie sięga po to rozwiązanie, ponieważ według danych ZUS w 2024 roku o taki układ ratalny zawnioskowało tylko 93,2 tys. płatników, a więc niespełna 15 proc. wszystkich zadłużonych.

Rozłożenie na raty w ZUS zaległości składkowych przynosi natomiast szereg korzyści. Zawarcie układu ratalnego skutkuje bowiem tym, że:

• ZUS przestaje naliczać odsetki za opóźnienie – zamiast tego naliczana jest jedynie opłata prolongacyjna, która wynosi 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy;
• zawieszone zostaje postępowanie egzekucyjne.

Jeśli ZUS wyrazi zgodę na układ ratalny, płatnik przestaje być też traktowany jako dłużnik, dlatego może normalnie korzystać np. z zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego. Może też uzyskać zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami ZUS, które jest niezbędne np. do uzyskania kredytu w banku.

Warto wiedzieć!

Firmy, które jeszcze nie mają zaległości w ZUS, ale regulowanie składek nastręcza im trudności, mogą także skorzystać z innego rozwiązania. Możliwe jest bowiem wnioskowanie o czasowe zwolnienie ze składek, czyli tzw. wakacje od ZUS.

Kto może wnioskować o rozłożenie na raty zaległości ZUS?

O rozłożenie na raty zaległości w ZUS może wnioskować praktycznie każdy, kto ma zadłużenie z tytułu składek. Taki wniosek złożyć mogą zatem m.in.:

• przedsiębiorcy – którzy prowadzą obecnie działalność gospodarczą lub prowadzili ją w przeszłości;
• spadkobiercy dłużników ZUS – np. najbliższa rodzina zmarłego przedsiębiorcy;
• małżonkowie zadłużonych płatników – odpowiadają oni bowiem za długi współmałżonków, jeśli mieli z nimi wspólnotę majątkową.

Na raty można rozłożyć zaległości ZUS wynikające ze składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, ale także składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych. Co ważne, układ ratalny objąć może również odsetki za zwłokę, opłatę dodatkową oraz koszty upomnień.

Warto jednak mieć świadomość, że wniosek o rozłożenie zaległości ZUS na raty musi być odpowiednio uzasadniony np. trudną sytuacją finansową. Jak bowiem informuje ZUS na swojej stronie internetowej, taka ulga jest „rozwiązaniem o charakterze wyjątkowym”. W przypadku przedsiębiorców może też stanowić pomoc publiczną np. w ramach pomocy de minimis lub pomocy indywidualnej przeznaczonej na naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia.

Jak złożyć wniosek o rozłożenie na raty ZUS krok po kroku?

Wniosek o rozłożenie na raty w ZUS można złożyć w następujący sposób:

• osobiście w oddziale ZUS,
• listownie – przesyłając wniosek do właściwego miejscowo oddziału ZUS,
• przez Internet – po zalogowaniu się do swojego profilu na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.

Sam wniosek najlepiej wypełnić na formularzu RSR, który dostępny jest zarówno na platformie PUE, jak i na stronie internetowej ZUS. Muszą się też w nim znaleźć następujące informacje:

• dane płatnika – m.in. imię i nazwisko lub nazwę firmy, NIP, REGON, adres i numer telefonu;
• zakres wniosku – czyli jakie konkretnie zaległości chce się rozłożyć na raty;
• proponowane warunki spłaty – czyli na ile rat ma być rozłożone zadłużenie, a także ile ma wynosić miesięczna rata oraz jaki ma być dzień jej płatności;
• uzasadnienie wniosku – powinno ono zawierać wyczerpujące wyjaśnienie, z jakich powodów powstało zadłużenie oraz dlaczego płatnik nie jest w stanie go uregulować jednorazowo;
• opcjonalne wskazanie rodzaju pomocy publicznej – np. de minimis;
• formę opodatkowania – rubrykę tę muszą wypełnić także przedsiębiorcy, którzy zawiesili działalność, ponieważ na tej podstawie ZUS określi rodzaj dokumentów, jakie będzie trzeba dołączyć do wniosku;
• liczbę załączników – czyli dokumentów dołączonych do wniosku, którymi mogą być np. dokumenty potwierdzające sytuację majątkową dłużnika (np. PIT za ostatni rok), czy też oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz o sytuacji materialnej płatnika;
• preferowany sposób otrzymania odpowiedzi na wniosek – np. za pośrednictwem platformy PUE lub listownie na wskazany adres.

Wniosek należy oczywiście uzupełnić aktualną datą oraz w sposób czytelny podpisać. W przypadku składania go przez Internet do podpisania dokumentu można wykorzystać certyfikat kwalifikowany lub profil zaufany ePUAP.

A na ile rat można rozłożyć zaległości w ZUS? Przepisy nie narzucają w tej kwestii żadnych ograniczeń. Zazwyczaj jednak okres spłaty ratalnej nie przekracza 96 miesięcy.

Co się dzieje po złożeniu wniosku do ZUS?

Samo złożenie wniosku o rozłożenie na raty w ZUS nie oznacza, że zostaną one automatycznie przyznane. Nie będzie też to skutkowało od razu zawieszeniem postępowania egzekucyjnego, czy też przerwaniem naliczania odsetek za zwłokę.

Najpierw urzędnicy muszą rozpatrzyć wniosek, na co mają 2 miesiące od daty złożenia dokumentów. Jeśli odpowiedź będzie pozytywna, następuje podpisanie umowy z dłużnikiem, w której ZUS określa zasady spłaty zadłużenia w systemie ratalnym.

Po zawarciu umowy dłużnik powinien oczywiście terminowo spłacać raty. Jeśli bowiem nie będzie tego robił, umowa zostanie zerwana i całe zadłużenie ZUS będzie ponownie egzekwował w normalnym trybie. Warto jednak wiedzieć, że w trakcie trwania umowy można wnioskować o zmianę warunków spłaty zadłużenia. Można więc w ten sposób ubiegać się np. o wydłużenie okresu spłaty zobowiązania, czy też o zmianę terminu płatności rat.

A co jeśli ZUS odrzuci wniosek o rozłożenie zaległości na raty? W takim przypadku można złożyć odwołanie od negatywnej decyzji, ale trzeba to zrobić w ciągu 7 dni od jej otrzymania.

Zainteresował Cię ten artykuł? Czytaj więcej takich treści w ramach cyklu „Poradnik przedsiębiorcy”