Mało rzeczy może bardziej zaburzyć działalność przedsiębiorstwa niż nagłe zajęcie rachunku bankowego, który służył do prowadzenia działalności gospodarczej. Wiedzą o tym podatnicy, wie także urząd skarbowy, dlatego przedstawiciele administracji skarbowej chętnie korzystają z tego środka. Dziś przyjrzymy się kwestii zajęcia rachunku bankowego przedsiębiorcy oraz terminowi jego uwolnienia.
Postępowanie egzekucyjne w administracji
W polskim porządku prawnym funkcjonują dwa podstawowe typy egzekucji – „zwykła” oraz administracyjna. Te pierwsze polega zazwyczaj na uzyskaniu tytułu wykonawczego w postaci wyroku sądu oraz skierowaniu sprawy do komornika. Komornik z kolei prowadzi czynności, które mają ustalić, czy i jaki dłużnik posiada majątek.
Z perspektywy interesów państwa są jednak takie wierzytelności, które, zdaniem ustawodawcy, powinny być ważniejsze niż roszczenia zwykłych obywateli. Do tej specjalnej kategorii stosuje się dalej idące przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Długi, które będą ścigane administracyjnie, mogą wynikać np. z:
- podatków;
- należności budżetowych;
- grzywien i kar pieniężnych;
- wpłat na fundusze celowe;
- należności pieniężnych z tytułu składek specjalnych na Fundusz Rezerwowy.
Kluczowa różnica pomiędzy egzekucją administracyjną i zwykłej sprowadza się do tego, że organy administracji omijają całą kwestię postępowania sądowego i użerania się z komornikiem, by od razu przejść do czynności egzekucyjnych na podstawie otrzymanego tytułu wykonawczego.
Postępowanie zabezpieczające
Podobnie jak w przypadku procedury cywilnej, egzekucja administracyjna dzieli się na egzekucję właściwą oraz postępowanie zabezpieczające. Organ egzekucyjny może dokonać zabezpieczenia należności pieniężnej poprzez zajęcie konta, jeśli brak zabezpieczenia mógłby w przyszłości utrudnić lub udaremnić egzekucję właściwą. Przyjmuje się, że zabezpieczenie jest dokonywane wtedy, gdy stwierdzono:
- brak płynności finansowej zobowiązaniowego;
- stwierdzono u zobowiązanego nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych;
- dłużnik wyprzedaje majątek.
Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia głównie na wniosek wierzyciela w związku z wydaniem przez niego tzw. zarządzenia zabezpieczenia. Ten ostatni dokument musi zawierać m.in. zakres zabezpieczenia, podstawę prawną obowiązku, którego dotyczy oraz podstawę prawną samego zabezpieczenia.
Zabezpieczenie (a więc także zajęcie rachunku bankowego) zostanie uchylone, gdy:
- organ egzekucyjny uchylił zabezpieczenie (bo np. zrozumiał, że pomylił podmioty);
- bezskutecznie upłynie termin na przekształcenie zajęcia zabezpieczającego w zajęcie egzekucyjne (np. upłyną 2 miesiące od dnia doręczenia ostatecznej decyzji lub innego orzeczenia podlegającego wykonaniu w sprawie, w której dokonano zabezpieczenia).
Postępowanie egzekucyjne
Jak już wspomniałem, egzekucja tradycyjna polega na uzyskaniu przez zainteresowaną stronę tytułu egzekucyjnego (najczęściej wyroku), a następnie skierowaniu sprawy do komornika. W przypadku egzekucji administracyjnej rzecz ma się zupełnie inaczej. Jej wszczęcie wymaga spełnienia następujących przesłanek:
- upłynął termin do spełnienia zobowiązania objętego egzekucją administracyjną (np. zapłaty podatku);
- uprawniony organ wysłał do dłużnika upomnienie i wezwał do wykonania zobowiązania;
- upłynęło co najmniej 7 dni od momentu doręczenia upomnienia.
W sprawach dotyczących przedsiębiorców najczęściej organem egzekucyjnym jest naczelnik właściwego urzędu skarbowego. Dlatego mówi się o tym, że to skarbówka prowadzi egzekucję administracyjną. Organ wszczyna egzekucję po tym, jak otrzyma od wierzyciela wystawiony przez niego tytuł wykonawczy.
Organ egzekucyjny prowadzi egzekucję z rachunku bankowego w taki sposób, że zawiadamia właściwy bank, by ten nie pozwalał na wypłatę środków do wysokości zajęcia. Egzekucja obejmuje środki, które były na rachunku w chwili zajęcia oraz te, które wpłacono później. Zajęcie dotyczy wszystkich rachunków prowadzonych przez dany bank.
Egzekucja zostaje zakończona, a rachunek uwolniony, gdy spełni się jedna z poniższych okoliczności:
- egzekucja została umorzona;
- dłużnik spełnił świadczenie w całości;
- skutecznie podważono prawidłowość egzekucji.
Postępowanie w związku z podejrzeniem wyłudzenia
Kolejna możliwość zablokowania rachunku bankowego wynika z Ordynacji podatkowej. Zgodnie z art. 119 z tej ustawy, Szef Krajowej Administracji Skarbowej może zażądać blokady rachunku przedsiębiorcy na okres do 72 godzin, jeśli posiada informacje o tym, że przedsiębiorca może wykorzystywać banki do wyłudzeń skarbowych. Wyłudzenie skarbowe to kategoria przestępstw i przestępstw skarbowych, obejmująca m.in. fałszowanie faktur, tworzenie zorganizowanej grupy przestępczej w celu popełniania wyłudzeń czy ukrywanie przedmiotu opodatkowania.
Jeśli wartość przedmiotu wyłudzenia przekracza 10 000 euro, Szef KAS może przedłużyć zablokowanie rachunku bankowego na kolejne 3 miesiące. Postanowienie o przedłużeniu musi zostać dostarczone bankowi w okresie poprzedniej blokady.
Blokada rachunku zostaje zdjęta w następujących przypadkach:
- upłynął okres blokady i jej nie przedłużono;
- Szef KAS wydał decyzję o uchyleniu blokady;
- dokonano zajęcia w trybie uprzywilejowanym względem trybu przewidzianego przez Ordynację podatkową.
Postępowanie karno-skarbowe
Z powyższym nieco zazębia się ostatnia podstawa, która umożliwia zajęcie rachunku bankowego przedsiębiorcy przez urząd skarbowy. Chodzi o postępowanie karne prowadzone w sprawie o popełnienie przestępstwa skarbowego. A dokładniej o zabezpieczenie majątkowe, które w powyższych sprawach może zostać orzeczone.
Z art. 131 Kodeksu karnego skarbowego wynika, że w przypadku popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego można zastosować zabezpieczenie majątkowe, jeśli zachodzi obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia lub ściągnięcie należności podatkowej będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione. Zabezpieczenie polega na zajęciu wierzytelności i praw majątkowych, a zatem dotyczy także zajęcia rachunku bankowego przedsiębiorcy, któremu postawiono zarzuty karno-skarbowe.
Zabezpieczenie traci moc, gdy nie zostaną orzeczone należności, które były wymienione w postanowieniu o zabezpieczeniu. W takiej sytuacji rachunek zostanie uwolniony wraz z prawomocnym zakończeniem postępowania. Dodatkowo zabezpieczenie należności publicznoprawnej upada, jeżeli w ciągu 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia nie zostanie wszczęta egzekucja dla ściągnięcia tych należności.
Blokada konta nawet wtedy, gdy nie jesteś dłużnikiem
Przepisy dotyczące zajmowania rachunków bankowych są obszerne i rozrzucone po wielu różnych aktach prawnych. Wydawałoby się, że wszystkie te regulacje pozwolą uniknąć pomyłek popełnianych przez urzędników. Nic bardziej mylnego.
Przykładem tego, jak nasze państwo traktuje przedsiębiorców, jest historia mojego znajomego, którego na potrzeby tego artykułu nazwijmy Janem Kowalskim. Jan Kowalski od pół roku posiadał założoną działalność gospodarczą, ponieważ złapał dobrą fuchę przy montażu elektryki w mieszkaniach za granicą. Wyjeżdżał na 3-4 tygodnie, a później za otrzymane wynagrodzenie przygotowywał się do kolejnego wyjazdu.
Pewnego razu bohater naszej historii zauważył, że urząd skarbowy zajął jego konto firmowe, na które miała przyjść zapłata za ostatnią fakturę. Z dokumentów otrzymanych od urzędu wynikało, że Poczta Polska ściga Jana Kowalskiego za pięć lat nieopłacanego abonamentu radiowo-telewizyjnego, a dokładnie za zarejestrowany przed laty telewizor. To było zastanawiające, ponieważ Jan Kowalski to bardzo młody człowiek, który nigdy nie miał telewizora ani radia, a ze światem kontaktuje się przy pomocy komputera i Internetu.
Szybka analiza dokumentów wykazała, że Poczta Polska pomyliła Janów Kowalskich. W dokumentach nie zgadzał się adres zamieszkania, PESEL, drugie imię, data urodzenia – dosłownie nic. Takie samo było tylko imię i nazwisko (stosunkowo mało popularna kombinacja). W sprawie złożyliśmy niezwłocznie wszystkie wymagane pisma – sprzeciw, zarzuty, ponaglaliśmy urzędników, którzy uniemożliwili Kowalskiemu przygotowanie się do kolejnego wyjazdu.
Urząd skarbowy odsyłał nas do Poczty Polskiej twierdząc, że to nie oni decydują, co i w jaki sposób ma być egzekwowane. Poczta Polska z kolei twierdziła, że sprawę rozpatrzy w odpowiednim terminie. Odkręcanie całej historii potrwało około pół roku, w trakcie którego Jan Kowalski nie mógł wykonywać swojej pracy zarobkowej. Mężczyzna ostatecznie pożyczył pieniądze i kolejny raz wyjechał za granicę. Aż strach pomyśleć, co mogłoby się stać, gdyby zajęto rachunek bankowy firmy zatrudniającej setki osób.
Najlepsze konta firmowe. Sprawdź nasz ranking
Czytaj także:
