Praca w policji to stresujące i niebezpieczne zajęcie, które wymaga nie tylko wyjątkowego zestawu umiejętności, ale także silnej psychiki i tężyzny fizycznej. Oczywiście wiele zależy od tego, w jakiej jednostce, na jakim stanowisku oraz w jakich okolicznościach wykonuje się tę pracę. W ostatnich latach do wiadomości publicznej przedostawały się postulaty funkcjonariuszy o poprawę ich warunków pracy, ale nie zrobiono w tej sprawie dostatecznie wiele. Z tego powodu liczba odejść z policji wciąż jest duża (w pierwszym kwartale tego roku odeszło ze służby o 40% więcej policjantów niż w analogicznym okresie 2021 roku), a procentowy udział wakatów w stosunku do liczby etatów sprawia, że niektóre jednostki mają (albo za chwilę będą mieć) problem z wykonywaniem swoich zadań. W tym artykule skupimy się na odejściach policjantów z pracy oraz ścieżkach kariery, jakie mogą wybrać.
Stan zatrudnienia w polskiej policji
Na stronach rządowych regularnie publikowane są informacje dotyczące aktualnego stanu zatrudnienia w polskiej policji (bez uwzględnienia pracowników cywilnych). Najnowsze zestawienie opisuje stan na dzień 1 sierpnia 2022 r. Zgodnie z tymi informacjami we wszystkich jednostkach policji istnieje obecnie 105 309 etatów. Jednocześnie zatrudnionych jest 98 958 funkcjonariuszy, co oznacza że liczba wakatów wynosi 6 351. Innymi słowy: policji do pełnego obsadzenia wszystkich stanowisk brakuje ponad 6 tysięcy funkcjonariuszy, co stanowi ponad 6% wszystkich miejsc pracy.
Największe braki widać w prewencji – tutaj liczba wakatów to prawie 3 tysiące stanowisk. Wydziały kryminalne poszukują ponad 1 600 funkcjonariuszy, a rezerwa KGP – ponad tysiąc. Poszukiwani są także śledczy (253 osób), antyterroryści (156 osób) i specjaliści od cyberprzestępczości (111 osób).
Jeśli chodzi o wiek i staż pracy funkcjonariuszy, tu dysponujemy nieco starszymi danymi. Z wyliczeń opublikowanych przez policyjny związek zawodowy wynika, że na dzień 1 marca 2021 r. 61 061 funkcjonariuszy posiadał staż służby krótszy niż 15 lat. Z kolei 36 076 osób pracowało w policji co najmniej przez 16 lat. To istotne dane w kontekście możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę.
Policyjna emerytura
W związku ze stresem i innymi okolicznościami obciążającymi służby mundurowe, polskie prawo przewiduje różne ułatwienia w zakresie przechodzenia na emeryturę. W tym kontekście dla policjantów najważniejsza data to 1 stycznia 2013 r., ponieważ wtedy zmieniły się przepisy regulujące możliwość wcześniejszego zakończenia przez nich pracy.
Policjanci, którzy byli zatrudnieni do 31 grudnia 2012 r. mogą przechodzić na emeryturę na starych zasadach, czyli po przepracowaniu co najmniej 15 lat w policji. Wysokość otrzymywanego przez nich świadczenia zależeć będzie od liczby przepracowanych lat i wynosi 40% ostatniej pensji + 2,6% ostatniej pensji za każdy dodatkowy rok. Maksymalnie policjant może uzyskać w ten sposób emeryturę na poziomie 75% ostatniego wynagrodzenia.
Jeśli funkcjonariusz zaczynał służbę najwcześniej 1 stycznia 2013 r., na emeryturę będzie mógł przejść po przepracowaniu w policji 25 lat. Podstawą jego świadczenia będzie 60% średniej pensji z 10 wskazanych przez niego lat (lub 10 ostatnich lat, jeśli ich nie wskaże). Za każdy dodatkowy rok służby emerytura wzrasta o 3% do maksymalnego poziomu 75% podstawy.
Policjanci mogą podwyższyć swoją emeryturę także na inne sposoby – pełniąc służbę na froncie wojennym, latając samolotami, wykonując pracę sapera albo pracując w wywiadzie za granicą.
Co umie policjant?
Tak jak wspominałem, różne stopnie i funkcje w policji przekładają się na różne umiejętności wymagane od pracowników służb mundurowych. Na potrzeby tego artykułu przyjmiemy pewną wypadkową cech, jakimi powinien wykazywać się policjant prawidłowo wykonujący swoją pracę.
Przede wszystkim, policjant powinien rozwijać w sobie zdolność do analitycznego myślenia, wyciągania wniosków oraz kojarzenia faktów. Wbrew dość powszechnym stereotypom większość funkcjonariuszy policji to nie „tępe osiłki”, ale osoby wykonujące na co dzień pracę intelektualną – w biurze, w samochodzie albo na pieszym patrolu. Umiejętność krytycznego myślenia przydaje się na każdym etapie kariery policyjnej. Dotyczy to także zdolności organizacyjnych, bez których większość czynności procesowych nie ma racji bytu.
Ustawa o policji zobowiązuje funkcjonariuszy do utrzymywania sprawności fizycznej. Z tego powodu co roku organizowane są obowiązkowe testy sprawności fizycznej. Cenione przez przyszłych pracodawców są także umiejętność kierowania samochodem oraz zdolności interpersonalne, zwłaszcza na poziomie komunikacji. W pewnych określonych sytuacjach przydatne w znalezieniu pracy okaże się doświadczenie z bronią palną.
W dalszej części artykułu prezentuję możliwe ścieżki kariery, które czekają na byłych policjantów. Podane kwoty wynagrodzenia opieram na ogólnodostępnych zbiorach danych, ofertach pracy oraz rozmowach z przedstawicielami niektórych branż. Wszystkie kwoty to miesięcznie wynagrodzenie netto.
Prywatny detektyw – od 4 do 20 tysięcy złotych
Pierwszy rodzaj pracy, który od razu przychodzi na myśl po zakończonej karierze policyjnej, to prywatny detektyw. Usługi detektywistyczne reguluje w naszym kraju specjalna ustawa. Detektywem może zostać tylko osoba wpisana do rejestru, która posiada stosowną licencję. Zadaniem prywatnego detektywa jest przede wszystkim zgodne z prawem zbieranie informacji na podstawie zlecenia klienta.
Prywatny detektyw zatrudniony w agencji detektywistycznej, według różnych źródeł, może zarobić od czterech do nawet kilkunastu tysięcy złotych miesięcznie. Wszystko zależy od jego doświadczenia i renomy swojego pracodawcy.
Dobrze prosperujący detektyw na własnej działalności potrafi osiągnąć zyski bliższe górnej granicy kolegi po fachu na etacie. Sami zainteresowani podają, że w dobrym roku są w stanie zrobić 20 000 złotych na rękę miesięcznie.
Specjalista do spraw bezpieczeństwa – 6 tysięcy złotych
Dzięki doświadczeniu w zwalczaniu przestępczości, policjanci są cenieni jako specjaliści do spraw bezpieczeństwa. W zależności od zakresu wcześniejszych obowiązków, były funkcjonariusz może szukać stanowiska w szeroko rozumianym bezpieczeństwie korporacyjnym, cyberbezpieczeństwie lub np. w zabezpieczaniu łańcuchów dostaw.
Młodszy specjalista do spraw bezpieczeństwa może spodziewać się wynagrodzenia w granicach 4,5 tysięcy złotych miesięcznie. Na wyższych szczeblach kwoty te wzrastają do 6 tysięcy złotych. Starsi specjaliści często zarabiają w granicach 10 tysięcy złotych, a najlepsi fachowcy od bezpieczeństwa informacyjnego osiągają jeszcze wyższe wynagrodzenie.
Audytor wewnętrzny – 7 tysięcy złotych
Doświadczenie z pracy operacyjnej oraz wspomniane już analityczne podejście do rozwiązywania problemów przydają się w zawodzie audytora wewnętrznego. Zajęcie to wymaga nie tylko umiejętności oceny wielu różnych aspektów pracy przedsiębiorstwa, ale także znajomości odpowiednich przepisów. Z tego powodu audytor może liczyć na 7 tysięcy złotych wynagrodzenia.
Ochroniarz – 3 tysiące złotych
Zdecydowanie mniej cenieni na rynku pracy są szeroko rozumiani pracownicy ochrony. Ich wynagrodzenie zależy od wielu czynników, w tym rodzaju licencji, zakresu obowiązków i doświadczenia. Od wielu lat rynek usług ochroniarskich boryka się z patologicznym wręcz zaniżeniem wynagrodzeń przedstawicieli tej branży. Ochroniarz niekwalifikowany może zarobić około 2 tysiące złotych, a kwalifikowany – 4 tysiące.
Kurator sądowy – 3 tysiące złotych
Kurator sądowy to urzędnik opiekujący się osobami, które w jakiś sposób weszły w konflikt z prawem. Jego zadaniem jest pilnowanie, by resocjalizacja przebiegała prawidłowo, a podopieczny nie szukał kłopotów i wykonywał obowiązki, jakie nałożył na niego sąd. Z opublikowanych w sieci danych wynika, że mediana zarobków kuratorów sądowych to prawie 5 tysięcy złotych, ale większość znanych mi kuratorów zarabia około 3 tysiące. Z uwagi na pracę w budżetówce zarobki kuratora pozostają w miarę ustabilizowane.
Biegły sądowy – 5 tysięcy złotych
Ze względu na swoje doświadczenie, policjant (zazwyczaj po zdobyciu dodatkowego wykształcenia) może zostać biegłym sądowym. Jeśli będzie otrzymywał z sądu regularne zlecenia wykonania opinii (np. dotyczących przyczyn wypadków drogowych), jest w stanie osiągnąć wynagrodzenie w zakresie 5 tysięcy złotych. Wysokość zarobków jest jednak wprost uzależniona od tego, jak popularną specjalnością zajmuje się biegły.
Instruktor nauki jazdy – 3 tysiące złotych
Policjanci uczestniczący w patrolach mają zazwyczaj dość dobrze opanowane umiejętności kierowania pojazdami mechanicznymi. Na prawie drogowym nieźle znają się członkowie wydziałów do spraw wykroczeń. Z tego powodu idealnie sprawdziliby się w pracy instruktora nauki jazdy. Niestety, rynek jest tutaj bezlitosny i kandydaci na to stanowisko rzadko kiedy mogą liczyć na więcej niż 3 tysiące złotych wynagrodzenia.
Instruktor strzelectwa sportowego – 4 tysiące złotych
Dzięki doświadczeniu w obchodzeniu się z bronią, policjanci są kandydatami idealnych instruktorów strzelectwa. Zarobki w tym zawodzie różnią się znacznie w zależności od tego, jakiej broni dotyczy szkolenie. Doświadczony instruktor strzelectwa bojowego potrafi zarabiać 10 tysięcy złotych miesięcznie. W przypadku strzelectwa sportowego te kwoty są mniejsze i plasują się w okolicach 4 tysięcy złotych.
Kierowca międzynarodowy – 7 tysięcy złotych
Jeśli komuś nie podoba się perspektywa nauczania innych kierowania samochodem, można samemu wsiąść za kółko. Zarobki kierowców zawodowych różnią się w zależności od rodzaju przewozu, typu pojazdu oraz trasy. Osoby jeżdżące ciężarówkami na trasach międzynarodowych mogą liczyć na 7 tysięcy złotych miesięcznego wynagrodzenia.
Odejścia funkcjonariuszy są zagrożeniem dla bezpieczeństwa
Gdy ze służby odchodzi doświadczony funkcjonariusz, konsekwencje takiego odejścia odczuwa nie tylko policja. Im większą wiedzę posiada policjant, tym atrakcyjniejszy staje się dla podmiotów, które niekoniecznie mają z policją po drodze. Z perspektywy grupy przestępczej były policjant jest szczególnie atrakcyjnym kąskiem, ponieważ dzięki jego wiedzy mafia otrzymuje wgląd w tajniki pracy instytucji, która z nią walczy.
Ostatnio głośno zrobiło się o brytyjskich pilotach wojskowych, którzy wyjechali do Chin, by za ogromne pieniądze (prawie 1,5 mln zł rocznie) szkolić żołnierzy Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. To kolejny przykład tego, że państwo powinno zrobić wszystko, by zapewnić takie warunki pracy funkcjonariuszom, które zachęcą ich do pozostania w służbie.
Polski rząd w ostatnich miesiącach zauważył zagrożenie związane z odchodzącymi funkcjonariuszami i zaproponował im dodatek do pensji, który nie będzie jednak wliczał się do wysokości emerytury. Dla policjantów z 25-letni stażem ma wynieść 1500 zł brutto miesięcznie, a dla funkcjonariuszy, którzy przepracowali 28 lat i 6 miesięcy – 2500 brutto miesięcznie. Z pewnością takie pieniądze przekonają część osób do pozostania w policji, ale bez poprawy innych warunków pracy samo świadczenie może okazać się niewystarczające.
Jak myślicie, jaki zawód po służbie w policji mogliby wykonywać bohaterowie serialu „Herkules”?
