Polskie prawo jest dość rygorystyczne, jeśli chodzi o wprowadzanie do obrotu nowych towarów i usług. Aby na rynku pojawiły się nowe leki, w sklepach nowe rodzaje żywności, a w naszych mieszkaniach nowe modele wodomierzy, przedmioty te muszą przejść szczegółową i sformalizowaną procedurę. Podobnie jest z pojazdami i użytkowanym w nich sprzętem. Ustawodawca wychodzi z założenia, że im większe stwarza coś zagrożenie, tym bardziej restrykcyjna powinna być w tym zakresie kontrola. Przykładem tego typu podejścia jest obowiązek uzyskania przez pojazdy, a zwłaszcza samochody, homologacji.
Czym jest homologacja?
Terminu „homologacja” używa się w dwóch podstawowych znaczeniach. Z punktu widzenia prawniczego jest to procedura zaakceptowania przez odpowiedni urząd konkretnego samochodu lub typu pojazdu. Specjaliści muszą bowiem zweryfikować, czy taki pojazd może bezpiecznie poruszać się po polskich drogach. W znaczeniu bardziej potocznym natomiast „homologacja” to efekt opisanej wyżej procedury, czyli samo dopuszczenie samochodu do ruchu. Gdy mówimy „moje auto ma homologację”, tak naprawdę mamy na myśli to, że przeszło ono odpowiednią procedurą akceptacyjną.
Świadectwa homologacji są w Polsce wydawane przez Dyrektora Transportu Dozoru Technicznego (dalej używam skrótu TDT), wydawane są na wniosek, po uiszczeniu stosownej opłaty i przekazaniu dozorowi kompletu dokumentów przewidzianych w przepisach. W dalszej części artykułu opiszę różne rodzaje homologacji, nie wchodząc jednak w szczegóły techniczne. Te można zweryfikować na stronie TDT. Należy pamiętać, że TDT wydaje decyzje, ale nie przeprowadza badań pojazdów, które wykonywane są przez upoważnione jednostki techniczne. Ich lista znajduje się tutaj.
Indywidualne dopuszczenie pojazdu
Indywidualne dopuszczenie pojazdu podzielone zostało na dwa odrębne tryby – krajowy oraz unijny. Dopuszczenie krajowe dotyczy następujących kategorii pojazdów:
- M – pojazdy samochodowe przeznaczone do przewozu osób, które mają co najmniej 4 koła;
- N – pojazdy samochodowe zaprojektowane i wykonane do przewozu ładunków, które mają co najmniej 4 koła;
- O – przyczepy.
Krajowe indywidualne dopuszczenie dotyczy pojazdów nowych, które muszą spełniać odpowiednie warunki i wymagania techniczne, a jednocześnie nie posiadają świadectwa homologacji typu WE, UE lub krajowego. Dopuszczenie jest także konieczne, gdy w zatwierdzonym wcześniej modelu dokonano istotnych zmian konstrukcyjnych – wtedy pojazd taki traktowany jest jako zupełnie nowy model. Opłata za wydanie decyzji wynosi 800 zł.
Unijne indywidualne dopuszczenie dotyczy nowych pojazdów:
- kategorii M1 – pojazdy z kategorii M do przewozu osób, mające nie więcej niż osiem miejsc oprócz siedzenia kierowcy
- kategorii N1 – pojazdy z kategorii N zaprojektowane i wykonane do przewozu ładunków i mające maksymalną masę całkowitą nieprzekraczającą 3,5 t;
- pojazdy specjalnego przeznaczenia innych kategorii.
Dopuszczenie jest konieczne, gdy pojazdy te przed wprowadzeniem do obrotu na terytorium Unii Europejskiej nie miały homologacji typu WE lub UE. Dla danego pojazdu można złożyć tylko jeden wniosek w jednym państwie członkowskim, opłata także wynosi tutaj 800 zł.
Dopuszczenie jednostkowe pojazdu
Podobnie jak w przypadku indywidualnego dopuszczenia pojazdu, w przypadku dopuszczenia jednostkowego także mamy tryb krajowy i unijny. Dopuszczenie jednostkowe pojazdu na terytorium Polski dotyczy nowych pojazdów następujących kategorii,:
- L – pojazdy dwukołowe lub trójkołowe, niektóre pojazdy czterokołowe;
- T – ciągniki rolnicze;
- R – przyczepy rolnicze;
- C – ciągniki gąsienicowe.
Dopuszczenie jednostkowe jest niezbędne, gdy pojazd nie uzyskał wcześniej świadectwa homologacji typu WE lub krajowego, albo jeśli wprowadzono w poprzednio zatwierdzony pojeździe istotne zmiany konstrukcyjne. Opłata za wydanie decyzji to 800 zł.
Procedura unijna jest nieco inna. Tzw. uznanie dopuszczenia jednostkowego pojazdu polega na tym, że pojazd taki w pierwszej kolejności uzyskał już dopuszczenie w innym państwie UE. Jeśli jego właściciel, importer lub producent chce używać go w Polsce, musi wystąpić do TDT o uznanie zagranicznego dopuszczenia. Taka przyjemność również kosztuje 800 zł.
Homologacja typu pojazdu
Homologacja typu pojazdu ma szersze zastosowanie niż procedury opisane wyżej. Dotyczy bowiem nowych typów pojazdów, które ich producenci chcą wprowadzić do obrotu na terytorium Polski. Pojazdy te muszą oczywiście spełniać określone wymagania techniczne. Opłata za wydanie świadectwa homologacji typu wynosi 1600 zł, a opłata za jego zmianę – 400 zł.
Analogiczna do powyższego jest homologacja typu WE, która dotyczy nowych typów pojazdów wprowadzanych do obrotu na terytorium Unii Europejskiej. One także muszą spełniać wymagania techniczne przewidziane dla danej kategorii pojazdów. Opłaty są takie same jak przy krajowej homologacji typu – 1600 zł za wydanie i 400 zł za zmianę świadectwa.
Jeśli nowy typ pojazdu uzyskał świadectwo homologacji wydane w innym państwie Unii Europejskiej, TDT może wydać decyzję o uznaniu tej homologacji w Polsce. Warunkiem pozytywnego zakończenia sprawy jest kwalifikowanie się typu pojazdu do jednej z procedur uznania typu opisanych wyżej. Opłata w takiej sprawie to 350 zł.
Homologacja cząstkowa
Homologacja cząstkowa dotyczy nowych typów wyposażenia lub części pojazdu. Na homologację całego pojazdu może składać się wiele procedur cząstkowych, dotyczących poszczególnych elementów wyposażenia (np. fotele, pasy bezpieczeństwa) lub konkretnych układów – kierowniczego, hamulcowego czy zawieszenia.
Przepisy przewidują dwa podstawowe rodzaje homologacji cząstkowej, które poprzedzają wprowadzenie wyposażenia do obrotu na terytorium UE. Oba są bardzo podobne. Wniosek o wydanie świadectwa homologacji cząstkowej typu ONZ może złożyć producent, który jest właścicielem znaku towarowego zgodnie z regulaminem ONZ. W przypadku homologacji cząstkowej typu WE wnioskodawcą jest producent zgodnie z przepisami unijnymi. W obu przypadkach opłata za wydanie świadectwa wynosi 400 zł, a za jego zmianę – 200 zł.
Homologacja sposobu montażu instalacji gazowej
Nieco inaczej rzecz wygląda z montażem instalacji gazowej w pojeździe. Z uwagi na zwiększone ryzyko związane z wykorzystywaniem gazu, sam sposób montażu instalacji gazowej, jeśli ma być wykonywany na terytorium Polski, musi przejść procedurę weryfikacyjną. Z uwagi na to, że w tym przypadku nie ma producenta, wnioskodawcą będzie podmiot wykonujący montaż instalacji. Opłata za wydanie świadectwa homologacji to 1600 zł, a za jego zmianę – 400 zł.
Uprawnienia jednostki do badań homologacyjnych
Jak wspomniałem na początku, TDT sam z siebie nie przeprowadza badań pojazdów i wyposażenia – posiłkuje się w tym zakresie wyspecjalizowanymi podmiotami. Jeśli ktoś chciałby prowadzić w tym zakresie działalność, musi wystąpić o wydanie stosownej decyzji. Konieczne będzie także spełnienie następujących warunków:
- posiadanie osobowości prawnej (każdy przedsiębiorca ją ma);
- zatrudnianie odpowiedniej kadry specjalistów;
- dysponowanie lokalem i sprzętem nadającym się do świadczenia tego typu usług;
- posiadanie odpowiedniego certyfikatu Polskiego Centrum Akredytacji;
- niezależność i bezstronność wobec klientów zlecających takie usługi.
Opłata, w zależności od żądanego zakresu uprawnień, wynosi 2 000 zł lub 20 000 zł, przy czym łączna opłata za wszystkie decyzje nie może przekroczyć 40 000 zł.
Choć zarobki specjalisty do spraw homologacji nie należą do najwyższych w branży motoryzacyjnej, doświadczeni specjaliści z tej dziedziny są w stanie uzyskać wynagrodzenie w wysokości 10 000 zł brutto miesięcznie.
