Wzrost pensji minimalnej do wysokości 3600 PLN brutto miesięcznie, który może pozytywnie wpływać na sytuacje pracowników, ciągnie za sobą szereg konsekwencji finansowych dla przedsiębiorców. Oprócz podwyżki składek społecznych ZUS dla niektórych firm i wzrostu kosztów pracy, rosną również kary za przestępstwa i wykroczenia skarbowe.
Wysokie kary = mniej zbrodni?
Zgodnie z ustawą Kodeks karny skarbowy, sankcjonowaniu podlegają przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Stawka dzienna jest określana indywidualnie. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Jednakże, zgodnie z art. 23 § 3 ustawy Kodeks karny skarbowy, stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności. Oznacza to, że od 1 lipca 2023 roku, wysokość stawki dziennej waha się w granicach 120 PLN do 1440 000 PLN. Wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej. Jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720. Tak więc, w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r, kara grzywny za przestępstwo skarbowe może wynosić od 1200 PLN nawet do 34 560 000 PLN. Wyrokiem nakazowym można wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających wysokości 200 stawek dziennych ( w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. w granicach od 1200 PLN do 9 600 000 PLN), chyba że kodeks przewiduje karę łagodniejszą. Warto podkreślić, że w kolejne podwyżki kar grzywny za przestępstwa skarbowe nastąpią już 1 stycznia 2024 roku, wraz z kolejnym wzrostem minimalnego wynagrodzenia na pracę.
Błędy i uchybienia coraz droższe
Wykroczeniem skarbowym jest natomiast czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi. W związku z powyższym, wzrost pensji minimalnej od 1 lipca doprowadził do wzrostu kwoty uszczuplenia należności publicznoprawnej, przy której mamy do czynienia z wykroczeniem skarbowym do kwoty 18 000 zł. Kara grzywny za wykroczenia skarbowe może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. w granicach od 360 PLN do 72 000 PLN), chyba że kodeks stanowi inaczej. Mandatem karnym natomiast, można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. do kwoty 18 000 PLN). Wyrokiem nakazowym można wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia ( w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. do 36 000 PLN). Oczywiście, dokładnie tak, jak w przypadku kar grzywny za przestępstwo skarbowe, określonej w stawkach dziennych, wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym, uwzględnia się także stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe.
Podobne artykuły
Kiedy przestępstwo a kiedy wykroczenie?
Na gruncie ustawy Kodeks karny skarbowy, odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma nie jest ani przestępstwem ani wykroczeniem skarbowym. Co więcej, przestępstwo lub wykroczenie skarbowe można popełnić umyślnie a nieumyślnie tylko jeśli kodeks tak stanowi. Podstawową różnicą pomiędzy przestępstwem a wykroczeniem skarbowym jest sposób ich usankcjonowania. Kara przewidziana za przestępstwo skarbowe to grzywna w stawkach dziennych (a także kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności), natomiast za wykroczenie – grzywna określona kwotowo. Wykroczenie skarbowe nie może także doprowadzić do uszczuplenia należności publicznoprawnej na kwotę wyższą niż pięciokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę w czasie jego popełnienia. Istnieją również kategorie czynów zabronionych, które Kodeks karny skarbowy definiuje jako wykroczenie skarbowe (np. uporczywe niepłacenie podatków – art. 57 KKS).
Wzmożone kontrole podatników
Z oficjalnych danych Ministerstwa Finansów wynika, że w roku 2022 wszczęto o niemal 10% więcej kontroli podatkowych niż w poprzednim roku. Co więcej, aż 97% kontroli zakończonych w roku 2022 wykazało nieprawidłowości. Ustalenia kontroli podatkowych zakończonych w roku 2022 wyniosły niemal 3,2 mld PLN. Nie oznacza to, że w wyniku działań organów kontrolnych, budżet zasiliły środki w powyższej wysokości. Coraz częściej podatnicy nie zgadzają się z ustaleniami kontrolnymi i walczą o swoje racje przed sądami administracyjnymi. Z różnym skutkiem.
„Kontrola online” – czynności sprawdzające w praktyce
Wraz z informatyzacją, zmienił się sposób kontrolowania podatników przez urzędy skarbowe. Zamiast wielogodzinnych wizyt w siedzibie firmy, urzędnicy coraz częściej wszczynają czynności sprawdzające. Zgodnie z ustawą Ordynacja podatkowa, mają one na celu sprawdzenie terminowości i formalnej poprawności składania deklaracji podatkowych oraz wpłacania podatków, w tym również pobieranych przez płatników i inkasentów. Organ podatkowy w toku czynności sprawdzających może także ustalać, czy stan faktyczny w zakresie niezbędnym jest zgodny z przedstawionymi przez podatnika dokumentami a także weryfikować poniesione przez podatnika wydatki i uzyskane przychody (dochody) opodatkowane lub przychody (dochody) nieopodatkowane – w zakresie niezbędnym do ujawnienia podstawy opodatkowania z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych. Częstą przyczyną wszczęcia czynności sprawdzających jest także weryfikacja danych rejestracyjnych podatnika dokonującego rejestracji podatkowej lub zgłoszenia rejestracyjnego np. na potrzeby podatku VAT lub podatku akcyzowego.
W praktyce, bardzo często czynności sprawdzające polegają na analizie danych przekazanych przez podatnika i pisemnym lub mailowym wezwaniu do korekty deklaracji podatkowej, przesłania skanów określonych dokumentów i dowodów zapłaty celem weryfikacji zasadności zwrotu podatku VAT wykazanego w deklaracji za dany okres lub uzupełnienia informacji o podmiocie niezbędnych do dokonania rejestracji podatkowych. Taki sposób kontrolowania jest zdecydowanie mniej uciążliwy dla podatnika względem klasycznych metod. Jest on także bardzo skuteczny. W 2022 roku, w toku czynności sprawdzających, urzędnicy wykryli potencjalne uszczuplenia podatkowe na kwotę 7,2 mld PLN. To ponad dwukrotnie więcej niż kwota uszczupleń wykrytych w wyniku kontroli podatkowych. Oczywiście i w tym przypadku, powyższa kwota nie odzwierciedla realnych wpływów do budżetu będących wynikiem czynności sprawdzających. Podatnik może nie zgadzać się z ich ustaleniami i wchodzić w spór z organem podatkowym.
Czynności sprawdzających nie należy jednak bagatelizować. Szczególnie jeśli zostały one wszczęte w wyniku złożenia deklaracji podatkowej, z której wynika zwrot podatku. Zgodnie z art. 274b ustawy Ordynacja podatkowa, jeżeli przeprowadzenie czynności sprawdzających zasadność zwrotu podatku wymaga przedłużenia terminu zwrotu podatku wynikającego z odrębnych przepisów, organ podatkowy może postanowić o przedłużeniu tego terminu do czasu zakończenia czynności sprawdzających.
Fiskus ma 5 lat na kontrolę
Zgodnie z art. 44 ustawy Kodeks karny skarbowy, karalność przestępstwa skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia, wystąpienia określonego skutku działania lub wszczęcia postępowania przeciwko sprawcy upłynęło :
- 5 lat – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat;
- 10 lat – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.
Wraz z upływem terminu przedawnienia należności publicznoprawnej, podatnik nie może zostać ukarany za jej uszczuplenia lub narażenie na jej uszczuplenie. Warto podkreślić, że, co do zasady, bieg przedawnienia przestępstwa skarbowego polegający na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności.
Przykład:
Z końcem roku 2023, co do zasady, przedawnieniu ulegną uszczuplenia podatkowe w podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) za rok 2017 z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Zaliczki na podatek dochodowy są płatne do 20 dnia miesiąca/kwartału następującego po miesiącu/kwartale, którego dotyczy zaliczka. Zgodnie z art. 44 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zaliczki za grudzień 2017 (na ostatni kwartał roku) były płatne w terminie do 20 stycznia 2018 roku. Uszczupleniu podlegał także podatek należny za cały rok podatkowy 2017 (nie tylko zaliczki na podatek). Wówczas bieg termin przedawnienia rozpoczął się dopiero z dniem 31 grudnia 2018 roku. Terminem płatności podatku należnego za cały rok podatkowy 2017 był bowiem dzień 30 kwietnia 2018 roku.
W przypadku uszczuplenia lub narażenia na uszczuplenie należności celnych, bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem powstania długu celnego a jeśli nie jest możliwe określenie tego dnia – z dniem najwcześniejszym, w którym istnienie długi celnego zostało ustalone.
W myśl art. 51 ustawy Kodeks karny skarbowy, co do zasady, karalność wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Jeżeli w tym czasie, zostało wszczęte postępowanie przeciwko sprawcy, karalność popełnionego przez niego wykroczenia skarbowego ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu. W przypadku wykroczeń skarbowych, stosuje się te same zasady dotyczące przedawnienia, co w przypadku przestępstw skarbowych.
Przedsiębiorco! Sprawdź co zarzuca Ci fiskus!
Na przełomie ostatnich lat, najczęściej wykrywanymi przestępstwami lub wykroczeniami podatkowymi popełnianymi przez przedsiębiorców są :
- Oszustwa podatkowe ( art. 56 KKS) – podanie nieprawdziwych danych w deklaracjach podatkowych lub oświadczeniach narażające na uszczuplenie podatku;
- Nieujawnianie przedmiotu lub podstawy opodatkowania (art. 54 KKS) – jeden z najczęściej popełnianych czynów zabronionych polegający na uchylaniu się od obowiązku podatkowego. Sprawcą jest zawsze podatnik;
- Brak księgi ( art. 60 KKS) – nieprowadzenie ksiąg jest czynem zabronionym niezależnie, czy w jego wyniku doszło do narażenia na uszczuplenie podatku;
- Uchybienia w prowadzeniu księgi (art. 61 KKS) – nierzetelne ( niezgodne ze stanem rzeczywistym) lub wadliwe (niezgodne z przepisami prawa) prowadzenie księgi;
- Naruszenie procedury rachunkowej (art. 62 KKS) – niewystawianie, wystawianie w sposób wadliwy lub odmowa wydania rachunku a także wystawianie rachunku w sposób nierzetelny lub posługiwanie się nim.
Podsumowanie
Z oficjalnie udostępnianych danych trudno wywnioskować, czy stale rosnące kary za wykroczenia i przestępstwa skarbowe wpływają pozytywnie na dyscyplinę przedsiębiorców w kwestii respektowania przepisów podatkowych. Wzrost liczby oraz efektywności wszczynanych kontroli podatkowych nie jest jednoznacznym wskaźnikiem przesądzającym o zwiększonej skłonności podatników do podejmowania ryzyka podatkowego. Z drugiej jednak strony, stale rosnące obciążenia fiskalne mogą skłaniać przedsiębiorców do poszukiwania oszczędności wszędzie, gdzie jest to możliwe. Kolejnym punktem zwrotnym w kwestii karalności przedsiębiorców może być obowiązek korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur, który ma wejść w życie już 1 lipca 2024 roku.
