Na polskie startupy w 2024 r. wydano 408 milionów złotych. Co z tego wyszło?

W ostatnich latach polska scena startupowa rośnie w siłę. Nie jest to jednak wyłącznie efekt skutecznego zarządzania i trafnych decyzji. Niemały wpływ na tę tendencję mają fundusze przeznaczone na innowacyjne przedsięwzięcia w Polsce. W samym 2024 roku polskie startupy otrzymały 408-milionowy zastrzyk środków z UE. Na co wydano te pieniądze? I jak w rzeczywistości przedstawia się przyszłość nowych przedsiębiorstw z polskim rodowodem?

Fundusz PFR Ventures, nowa transza z programu FENG i budżet

PFR (Polski Fundusz Rozwoju) Ventures od lat stanowi fundament polskiego rynku venture capital, pełniąc rolę funduszu, wspierającego rozwój młodych, innowacyjnych firm poprzez inwestycje w fundusze VC i PE (private equity). Od 2019 r. do września 2024 r. na Polskie start-upy poprzez fundusze VC przeznaczono aż 14,3 mld zł. W 2024 roku instytucja ta zarządzała kapitałem przekraczającym 4,7 miliarda złotych z unijnego programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG).

Program FENG, będący kontynuacją wcześniejszych programów operacyjnych Unii Europejskiej, dysponuje budżetem wynoszącym około 36 miliardów euro na lata 2021-2027. Środki te są przeznaczone na szeroko pojęty rozwój innowacyjności, cyfryzację, zieloną transformację oraz wspieranie konkurencyjności gospodarek krajów członkowskich. W Polsce znaczna część tego budżetu została skierowana na ekosystem startupowy, który stanowi strategiczny priorytet, mający na celu podniesienie poziomu zaawansowania technologicznego polskich przedsiębiorstw.

W sumie podczas III kwartału 2024 roku PFR Ventures odnotował 45 transakcji na polskim rynku VC o łącznej wartości 506 milionów złotych, co stanowiło wzrost o 14% w porównaniu z analogicznym okresem w 2023 roku.  Nowa transza pozwoliła na zasilenie w sumie około 85 funduszy venture capital, czyli takich, które ponoszą wysokie ryzyko inwestycyjne, ale mogą liczyć na równie wygórowaną stopę zwrotu – wkład publiczny ma wynieść 2,1 mld zł, a prywatni inwestorzy dodadzą do tej sumy kolejne 1,1 mld zł.

W grudniu 2024 państwowy PFR Ventures zasilił następujące fundusze:

• vc — 113 mln zł,
• 4growth VC — 87 mln zł,
• Kogito Ventures — 82 mln zł,
• Aegis Capital — 57,5 mln zł,
• Lowercap — 69 mln zł.

W sumie w pierwszych trzech kwartałach 2024 r. w Polsce przeprowadzono 113 transakcji VC, inwestując ponad 1,57 mld zł. A jak twierdzi Aleksander Mokrzycki, wiceprezes zarządu w PFR Ventures, w przyszłości ma być jeszcze lepiej:

Nowe zespoły mają do dyspozycji 250 mln PLN i będą finansować start-upy na wczesnym etapie. Te środki zapewnią w najbliższych latach kapitał dla około 85 innowacyjnych firm.

Na co zostały przeznaczone pieniądze?

Fundusze pozyskane w ramach programu FENG są inwestowane w różnorodne obszary mające na celu wsparcie rozwoju polskich startupów.

W 2024 roku środki przeznaczono na następujące sektory.

• Inwestycje venture capital – według raportu PRF Ventures w III kwartale 2024 roku przez polski rynek VC przepłynęło 506 mln zł, co stanowi wzrost w porównaniu do 422 mln zł w analogicznym okresie roku poprzedniego. Średnia wartość transakcji wyniosła 11,2 mln zł. Łączne finansowanie w 2024 roku osiągnęło poziom 1,5 mld zł, a prognozowana wartość za cały rok może sięgnąć 2,5-3 mld zł.
• Badania i rozwój (R&D) – zgodnie z raportem „Polskie Startupy 2024” opublikowanym przez Startup Poland, 65% polskich startupów prowadzi działania badawczo-rozwojowe, co wyróżnia Polskę na tle innych krajów regionu.
• Infrastruktura dla startupów – 2024 roku zainwestowano znaczące środki w rozwój infrastruktury wspierającej przedsiębiorczość, w tym nowe inkubatory, akceleratory oraz przestrzenie coworkingowe. Inicjatywy takie jak Brain Embassy czy Campus Warsaw odnotowały wzrost liczby korzystających o 25%.
• Szkolenia i doskonalenie kompetencji – programy edukacyjne finansowane ze środków unijnych umożliwiły przeszkolenie ponad 5 000 młodych przedsiębiorców, z czego 60% stanowili założyciele startupów technologicznych.

Polskie startupy w natarciu – raport „Polskie Startupy 2024”

Konkretne dane na temat dynamiki rozwoju polskiego ekosystemu startupowego znajdziemy w raporcie „Polskie Startupy 2024” opracowanym przez fundację Startup Poland. W tegorocznej, jubileuszowej edycji raportu eksperci zwracają uwagę na dynamiczny rozwój polskich startupów, które coraz śmielej konkurują na rynkach międzynarodowych. Autorzy raportu stawiają pytania o to, kim są founderzy w 2024 roku, jakie trendy technologiczne zdominują naszą przyszłość, jak polskie startupy poradzą sobie z nowymi wyzwaniami oraz jakie są mierniki sukcesu w branży.

W 2024 roku w Polsce aktywnych było ponad 5 000 startupów, co stanowi wzrost o 12% w porównaniu do poprzedniego roku. Głównymi sektorami działalności polskich startupów były:

• AI/DeepTech/internet rzeczy (IoT) 28%.
• Medtech 14%.
• Hardware 13%
• Edukacja – 12%
• Przemysł 4.0 – 12 %.

W raporcie podkreślono również znaczenie zrównoważonego rozwoju i rosnącą rolę technologii AI w działalności startupów, a także problem dostępu do wykwalifikowanej kadry pracowniczej, który jest szczególnie zauważalny w branżach wymagających wysokospecjalistycznych umiejętności, takich jak sztuczna inteligencja czy blockchain. Ponadto zwrócono uwagę na potrzebę adaptacji do globalnych wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne czy automatyzacja procesów.

Kim są założyciele polskich startupów?

Według danych z raportu średni wiek założyciela startupu w Polsce to 35 lat i aż 82% z nich posiada wyższe wykształcenie. Wciąż przeważają mężczyźni, którzy stanowią 59% founderów, jednak liczba kobiet w branży rośnie – w 2024 roku 41% startupów miało założycielki lub współzałożycielki.

Najczęściej są to wykształcone osoby (z tytułem magistra – 57%, inżyniera – 12% lub doktora – 9%, licencjat – 7%) w przedziale wiekowym od 25 do 35 lat (43%) oraz między 36 a 45 rokiem życia (32%), które wcześniej prowadziły własne przedsiębiorstwo (60%), pracowały w korporacji (52%), lub firmie prywatnej na etacie (53%).

Gdzie robi się biznes w Polsce?

22% ankietowanych firm było zarejestrowanych w województwie mazowieckim, a 20% w dolnośląskim. Małopolska, która dotychczas przodowała w rankingach, w tym roku została prześcignięta przez województwo lubelskie, które po raz pierwszy znalazło się na podium, choć z dużo niższym wynikiem, niż dwa powyższe województwa – z Lublina i okolic wywodzi się 9% badanych startupów. Na czwartej pozycji ex aequo uplasowała się małopolska i podkarpacie z wynikiem 8%. Kraków z Małopolską oraz Podkarpacie z Rzeszowem uplasowały się ex aequo na pozycji czwartej (8 proc.). Następne w kolejności były woj. Łódzkie i pomorskie (do 5%), a najgorzej wypadły:

• lubuskie,
• śląskie,
• opolskie,
• zachodniopomorskie.

Finansowanie startupów w Polsce

73% polskich startupowców finansowało swoją działalność z własnej kieszeni lub pieniędzy pożyczonych od rodziny i przyjaciół. Co dziesiąta firma miała okazję skorzystać z funduszy europejskich, a po kredyt do banku udało się 7% badanych. W 2024 roku aż 28% startupów pozyskało finansowanie z funduszy VC (krajowe i zagraniczne), co stanowi wzrost w porównaniu z 2023 rokiem.

Kwoty finansowania są imponujące: 23% ankietowanych uzyskało od 500 tys. do miliona zł finansowania, 21% od 2 do 5 milionów, 17% 1-2 miliony, a 12% od 5 do ponad 10 milionów zł. Mimo to 39% startupów obecnie nie generuje przychodów.

Wyzwania polskiego ekosystemu startupowego

Pomimo pozytywnych trendów, raport wskazuje na kilka barier, z którymi mierzą się polskie startupy.

1. Brak źródeł finansowania – na ten problem wskazało aż 55%, co stanowi sygnał, że warto popracować nad dostępnością informacji na temat możliwości pozyskiwania środków także tych alternatywnych, takich jak faktoring.
2. Wysokie koszty zatrudnienia pracownika – 50% ankietowanych stwierdziło, że wyzwanie stanowią wyższe koszty zatrudnienia będące efektem wprowadzenia Nowego Ładu i podwyższenia płacy minimalnej.
3. Pozyskiwanie środków na rozwój, a nie start – startupowcy mają także kłopot z pozyskiwaniem finansowania w kolejnych fazach rozwoju firmy.

---

---

Polscy startupowcy działają za granicą

Mimo rosnącego wsparcia finansowego i infrastrukturalnego wiele polskich startupocwów decyduje się na sprzedaż lub relokację swoich firm za granicę. Niepokojącym trendem jest to, że dane zjawisko jest szczególnie widoczne wśród firm, które osiągnęły pewien poziom rozwoju i szukają większych możliwości skalowania. Siedzibę w USA ma polski jednorożec ElevenLabs uznany za jedno z głównych przedsiębiorstw stojących za popularyzacją sztucznej inteligencji początku lat 20. XXI wieku na świecie, ICEYE (obecnie spółka zależna fińskiej firmy), czy założony przez Marka Wróbla DocPlanner, którego obecnie właścicielem jest holenderskie przedsiębiorstwo inwestycyjne.

Badaczki Agnieszka Skala oraz Andrea Szalavetz ustaliły, że przedsiębiorcy wskazują także na brak zaawansowanego ekosystemu wspierającego innowacyjne firmy w późniejszych etapach rozwoju. W krajach takich jak Stany Zjednoczone startupy mogą liczyć na bardziej zróżnicowaną sieć akceleratorów, mentorów i partnerów biznesowych.

Jak wynika z raportu „Polskie Startupy 2024”, 91% właścicieli startupów planuje rozwój na rynkach zagranicznych. Przenosiny do takich krajów jak Niemcy, Wielka Brytania czy USA umożliwiają dostęp do szerszej bazy klientów oraz większego kapitału inwestycyjnego, a Malta czy Cypr Północny mamią niskimi podatkami. W sektorze fintech szczególnie atrakcyjny pozostaje Londyn, który oferuje korzystniejsze przepisy dotyczące innowacji finansowych.

Mastodonty polskiej przedsiębiorczości już niepolskie

Inwestycje w rozwój startupów przyniosły rezultaty. Oto firmy, które podbijają zarówno polskie, jak i zagraniczne rynki. Jednak nie wpływają już na PKB Polski.

ElevenLabs

ElevenLabs, startup założony w 2022 roku przez Piotra Dąbkowskiego i Matiego Staniszewskiego, specjalizuje się w technologiach syntezy mowy opartej na sztucznej inteligencji, która obecnie ma siedzibę w Stanach Zjednoczonych. Celem firmy było stworzenie najbardziej naturalnego systemu generowania głosu, który znajduje zastosowanie w takich branżach jak media, edukacja, dostępność cyfrowa czy dubbing filmowy.

W 2023 roku ElevenLabs pozyskało 19 milionów dolarów w rundzie finansowania serii A (mimo, że firma nie miała fizycznego biura i zatrudniała tylko 15 pracowników), co pozwoliło na rozwój produktów i ekspansję międzynarodową. Dalsze finansowanie w 2024 roku, szacowane na około 80 milionów dolarów, uczyniło ElevenLabs jednym z najważniejszych startupów technologicznych z polskimi korzeniami. Technologia ElevenLabs jest wykorzystywana w ponad 80 krajach, a jej klienci to między innymi twórcy treści cyfrowych, firmy medialne oraz instytucje edukacyjne. Przedsiębiorstwo pracuje nad rozwojem nowych produktów, takich jak Voice Marketplace, który umożliwi twórcom sprzedaż stworzonych przez nich głosów, a jednym z jego głównych inwestorów Disney Accelerator.

Mimo że przychody ElevenLabs za 2023 roku nie zachwycają, bo wyniosły zaledwie 315 tys. zł, a rok obrotowy startup zakończył się stratą 134 tys. zł. To w 2024 amerykańska spółka ogłosiła obroty rzędu 90 mln dolarów.

ICEYE

ICEYE, założona w 2014 roku przez Rafała Modrzewskiego w 2014 roku jako spin-off Wydziału Technologii Radiowej Uniwersytetu Aalto będąca pionierem w dziedzinie mikrosatelitów wyposażonych w radary z syntetyczną aperturą (SAR), obecnie stanowi spółkę zależną fińskiej organizacji ICEYE OY. Technologia SAR umożliwia uzyskiwanie obrazów Ziemi niezależnie od warunków pogodowych i oświetlenia, co czyni ją niezastąpionym narzędziem w monitorowaniu klęsk żywiołowych, zarządzaniu kryzysowym czy śledzeniu zmian środowiskowych.

W sierpniu 2017 r.  spółka ICEYE otrzymała kapitał w wysokości 13 mln dolarów, w tym od Fińskiej Agencji Finansowania Innowacji, a w 2020 roku 2,4 mln euro z programu Unii Europejskiej Horyzont 2020. I opłaciło się, bo w 2024 roku ICEYE miała na orbicie ponad 20 satelitów, a ich dane były wykorzystywane przez rządy, agencje humanitarne oraz firmy ubezpieczeniowe. Firma stała się szczególnie istotna w kontekście monitorowania skutków wojny w Ukrainie, gdzie jej technologia SAR dostarczała kluczowych informacji dla organizacji pomocowych i administracji publicznej.

Polska spółka zależna prowadzi projekty badawczo-rozwojowe, takie jak kontrakt dla Wojskowej Akademii Technicznej „Opracowanie i przetestowanie w warunkach rzeczywistych modułu sterowania i kontroli położenia na orbicie przeznaczonego dla mikrosatelitów obserwacyjnych współfinansowany przez Unię Europejską”. Jednak jak czytamy na łamach Business Insider, Wojsko Polskie wydaje pieniądze gdzie indziej – system konstelacji mikrosatelitów optoelektronicznych MikroGlob ma zapewnić Polsce do marca 2027 r. za 557 mln zł całkowicie autonomiczne zdolności do pozyskiwania zobrazowań satelitarnych w wysokiej rozdzielczości, a MON w 2022 r. MON zamówiło za 575 mln euro w Airbus Defence & Space dwa satelity obserwacyjne Pléiades Neo, których wystrzelenie ma nastąpić w 2027 r.

DocPlanner

DocPlanner, założony w 2012 roku przez Marka Wróbla, to jedna z największych na świecie platform do rezerwacji wizyt lekarskich i zarządzania praktykami medycznymi. Obecnie wyłącznym właścicielem spółki jest holenderski wehikuł inwestycyjny DocPlanner SubHoldings B.V.  Firma działa w 13 krajach, łącząc ponad 35 milionów użytkowników miesięcznie i zyskując tytuł pierwszego polskiego startupu wartego ponad 1 mld dolarów w 2021 roku. W Polsce jest znana jako serwis Znanylekarz.pl, oskarżany o cenzurę komentarzy i manipulowanie ocenami (osiągając wyjątkowo kiepski wynik 1,6/5 na Trustpilot), oraz udostępnianie lekarzom prywatnych danych osób komentujących.

Plusem w tej kwestii jest jedynie fakt, że powyższe startupy finansowane pieniędzmi polskiego podatnika na ten moment zatrudniają pracowników w Polsce. Wyjątkami w tym zakresie są przedsiębiorstwa dokładające cegiełkę do polskiego PKB, takie jak: CD Projekt, Applover, InPost, Publicon, Cardiomatics, Sinterit, INKSearch, Packhelp, Jutro Medical i uPacjenta.

Kluczem jest świadomość

Polscy przedsiębiorcy mają dostęp do różnego rodzaju finansowania, choć nie każdy jest tego świadomy. Wyzwaniem pozostaje jednak opłacalność prowadzenia firmy w Polsce w obliczu wysokich kosztów prowadzenia działalności i ograniczonego rynku zbytu usług.

 

Zainteresował Cię ten artykuł? Czytaj więcej takich treści w ramach cyklu „Biznes pod lupą”