Dynamiczny postęp technologiczny, oraz przyśpieszone przez kolejne lockdowny coraz powszechniejsze przejście do pracy w formacie online w ostatnich latach zrewolucjonizowały polski rynek pracy. Z miesiąca na miesiąc przybywa wolnych strzelców współpracujących ze zleceniodawcami z najodleglejszych zakątków globu i firm zawierających umowy ze specjalistami, których nigdy nie było dane im poznać.
Z jednej strony jest to bardzo wygodne i stwarza cały wachlarz nowych możliwości dla profesjonalistów z różnych branż, ale z drugiej, coraz częstsze zawieranie kontraktów w formacie elektronicznym rodzi to spore wątpliwości co do ich mocy prawnej.
Czy ustalenia za pośrednictwem Messengera mają moc prawną? Czy można zawierać umowy przez SMS? A co z ofertami przesyłanymi pocztą elektroniczną? Przekonajmy się, co mówi na ten temat prawo.
Kiedy umowę uznaje się za ważną?
W Polsce kwestie zawierania umów pomiędzy podmiotami prawnymi reguluje Kodeks Cywilny. Zgodnie z Art. 70. Chwila i miejsce zawarcia umowy Kodeksu Cywilnego RP, umowę uznaje się za ważną na następujących warunkach:
- 1. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane – w chwili przystąpienia przez drugą stronę do wykonania umowy.
- 2. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane albo oferta jest składana w postaci elektronicznej – w miejscu zamieszkania albo w siedzibie składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.
Oznacza to, że każda umowa, niezależnie od wykorzystanego nośnika uznaje się za zawartą w momencie otrzymania potwierdzenia o jej przyjęciu, czyli tak zwanego określenia woli. Zgodnie z treścią artykułu 60 Kodeksu cywilnego wola zawarcia umowy, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, może być wyrażona w każdej formie przyjęcia, a więc zakłada się, że każda twierdząca odpowiedź kontrahenta sprawia, że umowa nabiera mocy prawnej.
Dwie podstawowe formy umów internetowych
Zgodnie z przepisami prawa RP, w Polce dopuszczalne jest zawieranie umów w trzech podstawowych formach prawnych, ale na użytek niniejszego artykułu pomijamy umowę tradycyjną i omówimy tylko dwie najważniejsze, a mianowicie umowę w formie elektronicznej i dokumentowej.
Umowa elektroniczna
Zgodnie z definicją zaproponowaną przez profesora nauk prawnych i autora licznych publikacji z dziedziny prawa Jacka Gołaczyńskiego, „umową elektroniczną jest umowa zawierana za pomocą środków elektronicznych”.
A zatem zawarcie umowy elektronicznej poza Internetem może nastąpić poprzez:
- przesłanie oświadczeń woli za pośrednictwem SMS, MMS,
- zapisanie oświadczenia woli na nośniku informacji (CD, DVD, pendrive USB) i wręczenie drugiej stronie umowy. W tym drugim przypadku oświadczenie woli złożone jest także w postaci elektronicznej, ale offline. Dochodzi zatem do zawarcia umowy przez wymianę nośników zawierających oświadczenia stron umowy.
Zgodnie z artykułem 78 Kodeksu cywilnego do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej konieczne jest złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Moc tak sporządzonej umowy jest równoważna z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.
Warto pamiętać, że wyłącznie umowa opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym stanowi umowę zawartą w formie elektronicznej, ale nie w trakcie wymiany wiadomości.
Nie jest to jednak zła wiadomość dla freelancerów, bowiem w prawie mamy także uregulowania dotyczące umów zawieranych za pośrednictwem poczty elektronicznej, komunikatorów oraz SMS.
Umowa dokumentowa
Zgodnie z artykułem 77 Kodeksu cywilnego, „do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie tożsamości osoby składającej oświadczenie”, a „dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią”.
To dobra informacja dla wszystkich pracujących w sferze online. Bowiem ten zapis sprawia, że każda umowa zawarta za pośrednictwem każdego nośnika, takiego jak SMS, Messenger, plik dźwiękowy, film, zdjęcie, e-mail i inny komunikator obowiązuje tak samo, jak umowa w formie tradycyjnej lub elektronicznej, o ile spełnia jeden warunek. A mianowicie musi być możliwość zapoznania się z treścią takiego nośnika oraz ustalenie na tej podstawie tożsamości osoby składającej oświadczenie.
Podsumowując, forma dokumentowa to forma mniej formalna, bo niewymagająca złożenia własnoręcznego podpisu, ale niemniej ważna z punktu widzenia prawa.
Co powinien zawierać SMS, by można uważać go za umowę?
Jak możemy przeczytać w Art. 19 Kodeksu cywilnego. Jeżeli właściwości techniczne użytego środka komunikacji ograniczają rozmiar możliwych do przekazania informacji lub czas na ich przedstawienie, przedsiębiorca jest zobowiązany do przekazania konsumentowi następujących danych, przed zawarciem umowy:
1) główne cechy świadczenia,
2) oznaczenie przedsiębiorcy,
3) łączna cena lub wynagrodzenie,
4) prawo odstąpienia od umowy,
5) czas trwania umowy, a jeżeli umowa została zawarta na czas nieoznaczony – sposobie i przesłankach do wypowiedzenia.
Kiedy umowa za pośrednictwem Internetu jest nieważna?
Zgodnie z przepisami polskiego prawa przewidziano pewne przypadki, kiedy niektórych dla ważności danej umowy należy zachować szczególną formę jej zawarcia. Nie jest to jednak duża przeszkoda dla freelancerów i przedsiębiorców, bowiem chodzi głównie o umowy najmu i kupna-sprzedaży. A mianowicie:
- sprzedaż nieruchomości wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego (art. 158 KC),
- umowa leasingu wymaga zachowania formy pisemnej (art. 7092 KC),
- umowa zbycia udziałów w kapitale zakładowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 180 § 1 KSH).
W takich przypadkach umowa zawarta przez e-mail, SMS, czy komunikator internetowy jest nieważna.
Umowa zawarta przez telefon
Zawieranie umów podczas rozmowy telefonicznej rządzi się nieco innymi prawami. Według postanowień Art. 20 Ustawy o prawach konsumenta:
Jeżeli przedsiębiorca proponuje konsumentowi zawarcie umowy przez telefon, ma obowiązek potwierdzić treść proponowanej umowy utrwaloną na papierze lub innym trwałym nośniku. Oświadczenie konsumenta o zawarciu umowy jest skuteczne, jeżeli zostało utrwalone na papierze lub innym trwałym nośniku po otrzymaniu potwierdzenia od przedsiębiorcy
Oznacza to, że nawet, jeżeli potwierdzisz wszystkie postanowienia i warunki umowy podczas rozmowy telefonicznej, nie ma ona mocy prawnej, dopóki nie otrzymasz i nie podpiszesz jej w formie pisemnej. Takie postanowienia chronią interesy obu stron transakcji – dzięki temu obie strony mają pisemny dowód woli zawarcia kontraktu oraz wszystkich warunków zawartych w umowie.
Jak zwiększyć swoje bezpieczeństwo podczas podpisywania umów internetowych?
Jeśli chcesz zwiększyć prawdopodobieństwo udanej transakcji, a także zabezpieczyć się na wypadek ewentualnych sporów, zawsze dbaj o to, aby móc zidentyfikować stronę umowy. Dlatego zawsze sprawdzaj, czy możesz określić imię i nazwisko osoby, z którą zawierasz kontrakt. Przyda Ci się to na wypadek sporu sądowego, by wystąpić przeciwko danej osobie z roszczeniem.
Warto znać takie informacje, jak imię, nazwisko, nazwę firmy, adres zamieszkania lub korespondencyjny oraz numer PESEL, NIP i KRS.
Internetowe umowy – podsumowanie
Każde ustalenia ze zleceniodawcami, nawet jeśli nie przybrały formy tradycyjnej umowy, są ważne. Dlatego nie bój się walczyć o swoje w przypadku styczności z nieuczciwym zleceniodawcą. Prawo jest po Twojej stronie.
Czytaj także:
