Biznes dietetyczny wywiera niebagatelny wpływ na współczesne społeczeństwo. W tym artykule przyjrzymy się bliżej historii diet oraz środków odchudzających, wartości rynku dietetycznego, a następnie prześledzimy, jak te czynniki ekonomiczne i społeczne wpływają na nasze życie i wybory żywieniowe.
Ewolucja przemysłu dietetycznego
Przed pojawieniem się nowoczesnych metod przechowywania żywności i chłodzenia, ludzie spożywali wyłącznie lokalne produkty dostępne w danym sezonie, a ich dieta była uzależniona od ich położenia geograficznego. Pierwsze próby stosowania zasad dietetycznych można odnaleźć już w starożytności. W starożytnym Egipcie i Grecji radykalne diety i restrykcje żywieniowe stosowano w związku z obrzędami religijnymi.
Pierwsze książki o żywieniu
Pierwsza książka poświęcona zagadnieniom dietetycznym ukazała się w 1558 roku pod tytułem „Sztuka długiego życia” napisanej przez Włocha Luigiego Cornaro. Zalecał on czytelnikom ograniczenie się do spożywania 12 uncji jedzenia (około 340 gramów) i 14 uncji (około 414 mililitrów) wina dziennie. Z kolei w 1614 roku w swojej kolejnej książce autor ostro skrytykował bogatą w cukry i mięso dietę Brytyjczyków i jego tezy stały się podstawą diety śródziemnomorskiej
Podobne artykuły
Pierwszy influencer dietetyczny
Rewolucja przemysłowa w XIX wieku zmieniła warunki życia i żywienia ludzi. Wzrosła dostępność żywności, zwłaszcza przetworzonej, co spowodowało, że jadłospisy ludzi stały się bardziej zróżnicowane, ale także niezdrowe. W tych czasach pojawiła się koncepcja idealnej sylwetki i pierwszy „influencer dietetyczny” – Lord Byron, uważany przez ludzi epoki wiktoriańskiej za najpiękniejszego mężczyznę na świecie.
Byron opowiadał o swojej diecie polegającej na głodowaniu, a następnie objadaniu się, zwieńczonej próbami wypocenia zbędnych kilogramów pod wieloma warstwami ubrań. To on był również wynalazcą diety octowej – popularnej do dziś praktyki spożywania łyżki octu jabłkowego przed posiłkami. Dieta octowa lorda Byrona miała takie wzięcie, że odnotowano nawet przypadki zgonów spowodowanych wypiciem zbyt dużej ilości octu.
Wojna wypowiedziana węglowodanom
W 1825 roku na świecie pojawiła się pierwsza dieta o obniżonej zawartości węglowodanów. Dietetyk Billat-Savarin w książce „The Physiology of Taste or Meditations on Transcendental Gastronomy” (Fizjologia smaku lub medytacje o gastronomii transcendentalnej) argumentował, że otyłość nie jest chorobą, lecz produktem ubocznym stylu życia. Jego porady dietetyczne stały się wzorem dla niezwykle popularnych dziś diet Paleo, Keto i dieta Atkinsa
Początki przemysłu dietetycznego
W XIX wieku powstały też pierwsze firmy zajmujące się produkcją produktów dietetycznych. Jednym z pionierów był Sylvester Graham, który w 1829 roku stworzył popularne ciastka Grahama, uważane za zdrowsze alternatywy innych przekąsek tamtego okresu. Wkrótce potem powstały pierwsze firmy produkujące płatki śniadaniowe, które promowały zdrowy styl życia, takie jak Kellogg’s i Post Consumer Brands. Co ciekawe, firma Kellogg’s do dziś kultywuje tę strategię marketingową. Kilka lat temu marka stworzyła specjalny plan dietetyczny The Special K diet, aby pozbyć się łatki niezdrowej marki, która dostała im się z uwagi na ogromne ilości cukru zawarte w ich produktach.
Pierwszy środek odchudzający
DNP, czyli 2,4-Dinitrofenol, zdobył popularność w latach 30. XX wieku i stał się pierwszym popularnym środkiem na odchudzanie. To związek chemiczny stosowany do produkcji środków chwastobójczych, amunicji i barwników, który wykorzystano do zwiększania tempa metabolizmu odchudzających się osób. Jednakże jego stosowanie było niebezpieczne i skutkowało poważnymi problemami zdrowotnymi, co w końcu doprowadziło do zakazu sprzedaży DNP.
Narodziny mody na diety na wielką skalę
W połowie XX wieku ludzie zaczęli masowo dążyć do zrzucenia zbędnych kilogramów. Apogeum mody na diety przypada na przełom lat 50 i 60, kiedy to media zaczęły promować utratę wagi jako klucz do sukcesu i atrakcyjności. Wówczas moda na diety na wielką skalę zaczęła nabierać rozpędu, szczególnie w Stanach Zjednoczonych, które wywierały ogromny wpływ na resztę świata. Na ten okres przypada transformacja społecznego i kulturowego postrzegania ciała, żywienia i odchudzania.
Oto kilka kluczowych wydarzeń i czynników, które przyczyniły się do narodzin tej mody:
- Powojenny rozkwit konsumpcjonizmu – po zakończeniu II wojny światowej, kraje Zachodu doświadczyły okresu wzrostu gospodarczego. Rozkwit konsumpcjonizmu i przemysłu przyczynił się do większej dostępności żywności, w tym przetworzonej, co wpłynęło na zmiany w nawykach żywieniowych ludzi.
- Wpływ mediów – lata 50. i 60. to także okres rozwoju mediów masowych i telewizji. Reklamy promujące produkty żywnościowe zyskiwały popularność, a towarzyszące im obietnice utraty wagi stały się atrakcyjne rzeszy odbiorców.
- Popularność diet i suplementów – wówczas wzrosła popularność różnych diet, w tym niskokalorycznych diet odchudzających. Pojawiły się również pierwsze suplementy diety, które obiecywały szybką utratę wagi, często zawierające amfetaminę, co zapoczątkowało wielką erę kryzysu amfetaminowego w latach 1930-1979 w Stanach Zjednoczonych.
- Era Barbie – w 1959 roku pojawiła się lalka Barbie, której proporcje ciała były niemożliwe do osiągnięcia dla prawdziwych. To wpłynęło na idealny wzorzec piękna tamtego okresu.
- Zmiany społeczne i emancypacja kobiet – emancypacja kobiet i zwiększenie ich aktywności zawodowej skutkowały naciskiem na zachowanie szczupłej sylwetki. Ponadto powszechne uprzedzenia społeczne i ograniczenia dotyczące zawodów, które mogły wykonywać kobiety, a zaowocowały tym, że często znajdowały one zatrudnienie w MLM-ach związanych ze sprzedażą pigułek na odchudzanie.
Nowy filmowy hit „Barbie” jest już dostępny na platformie Player.pl do obejrzenia TUTAJ
Boom na diety i fitness
W latach 80. XX wieku nastąpił prawdziwy boom diety i fitness. Pojawiły się nowe trendy dietetyczne, a ćwiczenia aerobowe stały się ważnym elementem kultury popularnej.
Wzrost zainteresowania zdrowym stylem życia w latach 80. zwiększyło się ogólne zainteresowanie zdrowym stylem życia. Wzrosła świadomość znaczenia aktywności fizycznej i właściwego odżywiania. W tym okresie media zawojowali pierwsi fitness celebryci. Gwiazdy wydawały kasety wideo z domowymi treningami, a najbardziej rozchwytywaną z nich była Jane Fonda, która sprzedała ponad 17 milionów serii kaset i zarobiła na nich około 100 milionów dolarów.
W latach 80. w modzie były diety oparte na ograniczeniu spożycia tłuszczu, co sprawiło, że czołowe marki zaczęły produkować towary oznaczone jako „light” i „diet”. W 1982 roku powstała pierwsza dietetyczna kola, która w 1986 była już dostępna w 61 krajach świata. W Stanach Zjednoczonych znana jako Diet Coke, a w innych, jako Coke Light lub Coke Lite.
Transformacje lat dziewięćdziesiątych
Moda na diety panowała także w latach dziewięćdziesiątych, jednak wektor rozwoju zmienił się ze zdrowej, umięśnionej sylwetki na pożądanie chorobliwej chudości. Trend heroinowego szyku (heroin chic) spopularyzowany, między innymi, za sprawą znanego fotografa Davida Simpsa i gwiazdy modelingu lat 90 na długo zmienił pojmowanie piękna przez ludzi na całym świecie.
Ideałem piękna w ramach heroinowego szyku były chorobliwie chude sylwetki top modelek tego okresu. Promowanie przeraźliwej wiotkości panujące w branży modelingu i mediach przyczyniło się do wzrostu przypadków zaburzeń odżywiania i niezdrowych nawyków żywieniowych. W wyniku trendu heroin chic wzrosła popularność ekstremalnych diet i niezdrowych metod odchudzania. To spowodowało boom na produkty i usługi związane z odchudzaniem – w 1995 roku wartość rynku związanego odchudzaniem w samych Stanach Zjednoczonych wynosiła 51 miliardów dolarów.
Nowe milenium, stare problemy
W latach 2000 tendencje w typie heroinowego szyku wciąż cieszyły się popularnością. Media i moda, promujące szczupłe sylwetki, wywarły niebagatelny wpływ na nasze postrzeganie ciała. Przemysł dietetyczny w latach 2000 rozwijał się w zawrotnym tempie. To wtedy rozpoczęto produkcję suplementów diety, które obiecywały szybkie efekty odchudzania na masową skalę, firmy pozycjonowały swoje produkty jako bilet do upragnionej sylwetki, a w mediach śmiało komentowano sylwetki znanych kobiet i wytykano ich defekty.
To wszystko zostało spotęgowane wraz ze wzrostem popularności pierwszych mediów społecznościowych. W 2004 powstał MySpace i Facebook, w 2005 YouTube, a w 2006 Twitter – każdy z tych serwisów stał się platformą, gdzie ludzie aktywnie omawiali najnowsze diety oraz sposoby na odchudzanie i oceniali wzajemnie swoje ciała.
Wpływ mediów społecznościowych na przemysł dietetyczny
Media społecznościowe szybko stały się nieodłączną częścią życia wielu ludzi na całym świecie. Ich wpływ na różne dziedziny życia, w tym na przemysł dietetyczny, jest niezaprzeczalny i nie choć nie powinien być określany jako jednoznacznie negatywny, to w pierwszych latach istnienia mediów społecznościowych potencjalnie szkodliwe czynniki zdecydowanie przeważały, co znalazło odzwierciedlenie w statystykach dotyczących zaburzeń odżywiania. Częstotliwość występowania zaburzeń odżywiania w latach 2000-2006 wzrosła z 3,5% do 7,8% w latach 2013-2018.
Media społecznościowe wywarły wpływ na przemysł dietetyczny za sprawą następujących czynników:
- Retusz i filtry – użytkownicy mediów społecznościowych masowo stosują filtry, oraz narzędzia do edycji i obróbki zdjęć, a cyfrowo zmodyfikowane obrazy zniekształcają nasze postrzeganie piękna. W 2022 roku wartość rynku aplikacji do edycji zdjęć wyniosła 293,44 miliona dolarów i przewiduje się, że do 2030 roku jego wartość osiągnie 402,37 miliona dolarów, przy wzroście współczynnika CAGR na poziomie 3,57% w latach 2023-2030.
- Kultura porównań – media społecznościowe zachęcają do ciągłego porównywania się z innymi, co z kolei przyczynia się do obniżenia poczucia własnej wartości i problemów związanych z postrzeganiem własnego ciała.
- Promocja produktów odchudzających – reklamy suplementów diety, planów żywieniowych, czy programów odchudzających są powszechne na Facebooku, Instagramie i profilach czołowych influencerów, przez co konsumenci są bombardowani obietnicami szybkiego odchudzenia.
- Napędzanie trendów – w mediach społecznościowych rozprzestrzeniają się trendy żywieniowe, takie jak weganizm, paleo czy keto.
- Różnorodna reprezentacja – media społecznościowe sprzyjają kwestionowaniu tradycyjnych standardów urody i są platformą dla niedostatecznie reprezentowanych grup społecznych.
- Ciałopozytywność – media społecznościowe dały początek ruchom pozytywnego nastawienia do swojego ciała, w ramach których ludzie celebrują swoje ciała, a także kwestionują nierealistyczne ideały piękna.
Sektor dietetyczny obecnie
Biznes dietetyczny to potężna machina ekonomiczna. Rynek dietetyczny jest niezwykle zróżnicowany i oferuje szeroki wybór produktów i usług. W jego skład wchodzą suplementy diety, plany żywieniowe, programy fitness, aplikacje mobilne do monitorowania diety oraz wiele innych.
Wielkość globalnego rynku żywienia ludzi w 2022 roku została wyceniona na 383,4 miliarda dolarów i przewiduje się, że osiągnie około 719,69 miliarda dolarów do 2032 roku, osiągając wskaźnik wzrostu CAGR na poziomie 6,50% w okresie od 2023 do 2032 roku. Jego lwią część stanowi globalny rynek suplementów diety, który w 2022 roku osiągnął wartość 163,9 miliarda dolarów, a przewiduje się, że do 2032 roku osiągnie poziom 719,69 miliarda dolarów.
Głównymi czynnikami napędzającymi ten wzrost są:
- rosnąca populacja osób starszych,
- odejście od farmaceutyków na rzecz nutraceutyków ze względu na rosnący nacisk na profilaktykę zdrowotną, oraz
- spersonalizowane odżywianie.
Konsumenci koncentrują się na samoopiece, napędzanej rosnącym zainteresowaniem w zdobywaniu wiedzy z zakresu zdrowia i dobrego samopoczucia. Wzrost ten wynika z rosnącej świadomości ludzi na temat zdrowego stylu życia i konieczności utrzymania odpowiedniej wagi. Dlatego wiele osób decyduje się na inwestycje w produkty i usługi związane z odchudzaniem.
Nowe trendy w branży dietetycznej
Mimo upływu lat niezdrowe diety i środki odchudzające wciąż nie tracą na popularności. I chociaż obecnie najczęściej sprzedawane pod płaszczykiem kultywowania zdrowego stylu życia, to w rzeczywistości niewiele się zmieniło.
Influencerzy odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu wyborów żywieniowych, a niektórzy z nich wykorzystują swoją popularność do promowania niezdrowych diet i suplementów odchudzających, co rodzi poważne pytania dotyczące etyki i odpowiedzialności społecznej. Pasy treningowe, tabletki i herbaty detoksykacyjne czy urządzenia do mierzenia ilości kroków sprzedają się w milionach egzemplarzy. Jednak chociaż obiecują szybkie efekty, najczęściej nie ma naukowych dowodów na ich skuteczność.
Nowa fala leków odchudzających
W ostatnich latach na rynku produktów dietetycznych pojawił się nowy trend w postaci stosowania środków hipoglikemicznych w walce z niechcianymi kilogramami. Chodzi tu o leki przeciwko cukrzycy, które pomagają regulować poziom cukru we krwi i wspierają proces utraty wagi. Pionierem na rynku produktów tego typu jest duńska firma Novo Nordisck.
Novo Nordisk – nowy lider przemysłu dietetycznego
Novo Nordisk to międzynarodowa firma farmaceutyczna zajmująca się leczeniem cukrzycy i innych poważnych chorób przewlekłych. Chociaż Novo Nordisk słynie ze swoich środków farmaceutycznych i produktów insulinowych, jest również zaangażowana w różne innowacje i inicjatywy związane z dietą, mające na celu rozwiązanie kwestii związanych z otyłością, cukrzycą i zaburzeniami metabolicznymi.
W 2021 roku jeden z leków na cukrzycę 2. typu marki został spopularyzowany przez użytkowników Tik Toka, jako cudowny sposób na zrzucenie zbędnych kilogramów. Aktywny składnik leku, semaglutyd, imituje hormon zwany glukagonopodobnym peptydem-1 (GLP-1), który działa na obszary mózgu regulujące apetyt.
Lek stosowany niezgodnie z zaleceniami może mieć zgubne konsekwencje w postaci niskiego poziomu cukru we krwi, nieprawidłowości układu pokarmowego, a nawet chorób nowotworowych, jednak to nie przekonuje milionów ludzi poszukujących szybkiego sposobu na odchudzanie. Ta pogoń zaowocowała masowym zakupem zastrzyków przez zwykłych ludzi i celebrytów, a co za tym idzie deficytem leku dla osób chorych na cukrzycę z całego świata.
Swoją rolę w promocji stosowania leków firmy Novo Nordiskc niezgodnie z zaleceniami odegrał nawet Elon Musk, co wywołało oburzenie opinii społecznej.
W 2022 roku lek na cukrzycę Ozempic firmy Novo wygenerował przychody w wysokości 3,2 miliarda dolarów. Wartość netto Novo Nordisk zgodnie z danymi październik 2023 r. wynosi 413,39 miliarda dolarów, a przychody za kwartał kończący się 30 czerwca 2023 r. osiągnęły wysokość 7,933 miliarda dolarów, co wskazuje na to, że mimo postępu cywilizacyjnego wciąż jesteśmy w stanie ryzykować zdrowiem swoim i innych w pogoni za upragnioną sylwetką.
Podsumowanie
Biznes dietetyczny ma ogromny wpływ na nasze życie, zarówno pod względem ekonomicznym, jak i społecznym. Warto jednak pamiętać, że to zdrowie powinno być naszym priorytetem. Dlatego wybierając strategie odchudzania, warto kierować się dowodami naukowymi i zdrowym rozsądkiem.
